Παγιδευμένοι στα δάνεια με ρήτρα ελβετικού φράγκου παραμένουν οι Έλληνες δανειολήπτες, την ώρα που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κινείται σε εντελώς διαφορετική ταχύτητα από την ελληνική Δικαιοσύνη και ανοίγει το δρόμο σε δανειολήπτες άλλων ευρωπαϊκών χωρών για να κερδίσουν τις δικαστικές μάχες με τις τράπεζες.
Μισό εκατομμύριο Πολωνοί δανειολήπτες, που είχαν λάβει στεγαστικά με ρήτρα ελβετικού φράγκου, βλέπουν πλέον «φως» στον ορίζοντα, μετά την προδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η οποία άνοιξε το δρόμο ακόμη για την ακύρωση δανειακών συμβάσεων.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθοδήγησε την πολωνική δικαιοσύνη σχετικά με το τι θα πρέπει να γίνεται, όταν ελέγχεται με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών μια σύμβαση δανείου με ρήτρα ελβετικού φράγκου. Ετσι, αυτή η ρήτρα που υποχρεώνει το δανειολήπτη να εξυπηρετεί το δάνειο με βάση τη «φουσκωμένη» ισοτιμία του ελβετικού νομίσματος, κρίνεται ότι αποτελεί καταχρηστικό όρο της σύμβασης, επειδή δεν τήρησε η τράπεζα τις προβλεπόμενες υποχρεώσεις της για την προστασία του καταναλωτή (ενημέρωση για τους κινδύνους κ.ο.κ.).
Σύμφωνα με το δικαστήριο, στην περίπτωση που κρίνεται ως καταχρηστική η ρήτρα, δεν μπορούν τα εθνικά δικαστήρια απλώς να αλλάζουν τη σύμβαση, με βάση όσα ορίζει η εθνική νομοθεσία, δηλαδή να αλλάζουν την ισοτιμία για την εξυπηρέτηση του δανείου, αλλά θα πρέπει να ακυρώνουν στο σύνολό της τη δανειακή σύμβαση.
Οργανώσεις Πολωνών δανειοληπτών υποδέχθηκαν την απόφαση με αρκετό ενθουσιασμό, τονίζοντας ότι αποτελεί μεγάλο πρόοδο, καθώς επιβεβαιώνει ότι και οι πολωνικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες δίκαιης μεταχείρισης των καταναλωτών, που εφαρμόζονται από τις τράπεζες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι πρόκειται για μια απόφαση σαφώς αρνητική για τις τράπεζες, όχι όμως καταστροφική. Τα πολωνικά δικαστήρια θα πρέπει να κρίνουν την κάθε περίπτωση ξεχωριστά και να ακυρώσουν τις δανειακές συμβάσεις, όπου κρίνεται ότι ήταν καταχρηστική η ρήτρα ελβετικού φράγκου.
Αυτό θα πάρει αρκετό χρόνο, καθώς εκκρεμούν 500 υποθέσεις στο ανώτατο δικαστήριο και άλλες 10.000 σε δικαστήρια χαμηλότερων βαθμίδων. Στο μεταξύ, οι τράπεζες δεν είναι υποχρεωμένες να εγγράψουν άμεσα πρόσθετες προβλέψεις, γι’ αυτό και οι μετοχές τους δεν δέχθηκαν μεγάλη πίεση μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Ευρωδικαστηρίου.
Όπως λένε αναλυτές, καταστροφική θα ήταν μια απόφαση που θα υποχρέωνε τις τράπεζες να μετατρέψουν αμέσως και στο σύνολό τους τις δανειακές συμβάσεις σε τοπικό νόμισμα (σλότι), με ευνοϊκή για τους δανειολήπτες ισοτιμία. Το δικαστήριο δεν πήγε τόσο μακριά, παρότι η απόφασή του αρχίζει να γέρνει την πλάστιγγα υπέρ των δανειοληπτών.
Δεν ωφελούνται οι Έλληνες
Για τους Έλληνες δανειολήπτες, αυτές οι εξελίξεις σε επίπεδο ευρωπαϊκής δικαιοσύνης δεν έχουν την παραμικρή σημασία, καθώς η Ελλάδα παραμένει σταθερά σε μια δική της ταχύτητα δικαστικής αντιμετώπισης του θέματος, παρότι και στην Ελλάδα ισχύει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία του καταναλωτή, βάσει της οποίας έχουν εκδοθεί αποφάσεις πρώτου και δεύτερου βαθμού υπέρ των δανειοληπτών, όπου κρίθηκε καταχρηστική η ρήτρα ελβετικού φράγκου.
Όμως, η απόφαση-σταθμός της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου ακυρώνει την προοπτική δικαίωσης των καταναλωτών με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ετσι, λίγη σημασία έχει για τους Έλληνες δανειολήπτες τι ακριβώς ορίζει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την περίπτωση που κριθεί καταχρηστική η ρήτρα.
Ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι η ρήτρα αποτελεί δηλωτικό όρο της δανειακής σύμβασης, δηλαδή ότι βρίσκεται στο «σκληρό πυρήνα» της σύμβασης και δεν μπορεί καν να ελεγχθεί από τα δικαστήρια για ενδεχόμενη καταχρηστικότητα. Τούτο, παρότι, όπως επισημαίνουν οι περισσότεροι νομικοί που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, η ευρωπαϊκή νομοθεσία και νομολογία δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο αμφισβήτησης της δυνατότητας να ελεγχθεί η ρήτρα από τα δικαστήρια.
Η τελευταία, ίσως, ελπίδα των δανειοληπτών εναποτίθεται πλέον στην επόμενη υπόθεση που θα εξετασθεί από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (συλλογική αγωγή κατά της Eurobank). Σε αυτή την υπόθεση εκδόθηκε μια πρώτη θετική για τους δανειολήπτες απόφαση, που ανατράπηκε σε δεύτερο βαθμό, επίσης με το σκεπτικό ότι η ρήτρα δεν μπορεί να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα.
Οι δανειολήπτες έχουν ζητήσει να υποβληθεί προδικαστικό ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για αυτή την κρίσιμη παράμετρο, δηλαδή αν μπορεί, βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα η ρήτρα. Αυτή είναι, πιθανότατα, η τελευταία ελπίδα των δανειοληπτών να ξεφύγουν από τη δεύτερη και να περάσουν στην πρώτη δικαστική «ταχύτητα»…
