Παρά τις πρώτες αντιδράσεις του επενδυτικού κοινού, το ντόμινο ανασφάλειας και τον έντονο συμβολισμό που αποδόθηκε στο δημοψήφισμα, ίσως τελικά το αποτέλεσμα να μην αφήσει αρνητικό αποτύπωμα στην ιστορία. Υπάρχει όμως και μια πιο αισιόδοξη ή πραγματιστική προσέγγιση.
Μπορεί η ιδέα της ολοκλήρωσης να τρίζει συθέμελα και η ΕΕ να χάνει ένα ισχυρό σύμμαχο, καθώς η Βρετανία διαθέτει τεράστια γεωστρατηγική ισχύ αφού διατηρεί ακόμα έμμεσα επιρροή στις πρώην αποικίες της (προτεκτοράτα), με τις ιδιαίτερες σχέσεις φιλίας με τις ΗΠΑ, να της δίνουν ακόμα ισχυρότερο ρόλο. Μπορεί ακόμα, η αυτοαπομόνωση της να δίνει στην Γερμανία τον ηγετικό ρόλο και την αποκλειστικότητα στην λήψη πρωτοβουλιών χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο/αντίλογο, ωστόσο η πραγματικότητα έχει και την άλλη της όψη.
Το Ηνωμένο Βασίλειο παρότι μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας από το 1973, αρνείται πεισματικά να ενταχθεί στην νομισματική ένωση. Αν κοιτάξουμε την πραγματικότητα κατάματα, θα αντιληφθούμε ότι στην ουσία, βρισκόταν πάντα απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, λειτουργώντας τις περισσότερες φορές ανασταλτικά, μπλοκάροντας πραγματικές μεταρρυθμιστικές διαδικασίες.
Όπως αναφέρει το forexpros.gr η αλήθεια είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, ουδέποτε συμμερίστηκε το ευρωπαϊκό όραμα, ο ρόλος του ήταν κυρίως, διαλυτικός, διχαστικός με πολλές φορές πατερναλιστικές διαθέσεις. Ακόμα και η “τυπική” συμμετοχή τους στην ΕΕ, είχε θεσπιστεί υπό ιδιαίτερους όρους, δίνοντας την επιλογή να επικαλούνται το δικαίωμα “μη συμμετοχής” (opt-out) σε καθοριστικές μεταρρυθμίσεις όπως η τραπεζική ένωση, ή η συνθήκη Σένγκεν, όπου το περιεχόμενο τους δεν εξυπηρετούσε τα εθνικά τους συμφέροντα. Παράλληλα, τις λίγες φορές που προσπάθησαν να συμμετάσχουν ενεργά το έπραξαν με ιδιοτέλεια – προσπαθώντας να φέρουν την ΕΕ στα μέτρα τους και όχι να προχωρήσουν σε στρατηγικό συμβιβασμό και να συμπορευθούν μαζί της.
Μη ξεχνάμε ότι κατά το παρελθόν η ιδιαίτερη αυτή συμμετοχή, εν είδη “guest star”, της Μ. Βρετανίας απασχολούσε συχνά την ευρωπαϊκή φεντεραλιστική κοινότητα. Ο σοσιαλιστής, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ, αναφανδόν πρότεινε την αποχώρηση της από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Οι Βρετανοί ενδιαφέρονται μόνο για τα οικονομικά τους συμφέροντα, για τίποτε περισσότερο. Θα μπορούσε να τους προταθεί μια άλλη μορφή συνεργασίας» Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά, ενώ σε μια άλλη συνέντευξη στην εφημερίδα Handelsblatt, συνέχιζε : «Αν οι Βρετανοί δεν ακολουθούν την τάση αυτή προς μια ευρύτερη ολοκλήρωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσαμε εντούτοις να μείνουμε φίλοι, αλλά υπό μια άλλη μορφή» . Ο Χέρμαν Βαν Ρομπάι, πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου και πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού συμβουλίου, είχε επίσης αναφερθεί στις επιπτώσεις του υφέρποντος αυτού προβλήματος προειδοποιώντας ότι αυτές οι απόπειρες ανάκτησης εξουσιών σε βάρος της Ευρώπης μπορεί να θέσουν την ΕΕ σε κίνδυνο.
Είναι μάλλον σύμφυτο με την κουλτούρα των Βρετανών, μια κουλτούρα με πολλά κατάλοιπα από την ιμπεριαλιστική ιστορία τους και της αίσθησης συγκριτικής υπεροχής που τους χαρακτηρίζει. Δεν είναι τυχαίο ότι επιμόνως προσπαθούν να διατηρήσουν την ιδιαιτερότητά τους, αποδίδουν ιδιαίτερη αίγλη στο σύμβολο της παρηκμασμένης κοσμοκρατορίας τους, την Βασίλισσα, θεσπίζοντας το πολίτευμά τους, την κοινοβουλευτική συνταγματική μοναρχία.
Επιπροσθέτως, διατηρούν και προβάλλουν περήφανα τις πολιτιστικές τους ιδιαιτερότητές (και ενδεχομένως καλά πράττουν) το δικό τους μετρικό σύστημα, και τις δικές τους οδηγικές συνήθειες. Τελικά αν εξετάσει κανείς ενδελεχώς την βρετανική κουλτούρα θα καταλάβει ότι η πεισματική άρνηση τους να συμμετάσχουν στο κοινό όραμα δεν αποτελεί επιταγή κάποιον ομιχλωδών κέντρων αποφάσεων, αλλά κατά βάση συνειδητή επιλογή του μέσου Βρετανού. Πάνω σ” αυτή την απόκρυφη πεποίθηση βρήκε άλλωστε χώρο να πατήσει και να προετοιμάσει το έδαφος για τη σημερινή απόφαση το κόμμα του Νάιτζελ Φάρατζ, με επιχειρήματα τύπου «η Ευρώπη απομυζά την οικονομία μας» να βρίσκουν ευήκοα ώτα.
Η οικονομική ύφεση και η ηθελημένη αποχώρηση του Ην. Βασιλείου αποτελούν Λυδία λίθο, την υπέρτατη δοκιμασία για την ευρωπαϊκή ιδέα. Ήρθε η ώρα να ενεργοποιηθούν οι ενωτικές εκείνες δυνάμεις και να αξιοποιηθούν οι εξέχουσες προσωπικότητες, αναλαμβάνοντας ρόλο ηγέτη και προασπιστή της ιδέας, ώστε να γίνει το επόμενο βήμα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Υπάρχει ανάγκη για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στην ΕΕ – ολοκλήρωση της οικονομικής πολιτικής, θωράκιση των Συνταγματικών αρχών και καλλιέργεια του αισθήματος “συνταγματικού πατριωτισμού” (βλ Χάμπερμας). Περισσότερο απ” όλα όμως υπάρχει ανάγκη για κεντρικό σχεδιασμό, με διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και της δύναμης του ευρωκοινοβουλίου.
Η ανάγκη για τα παραπάνω, αποτελεί αναπόφευκτη πραγματικότητα, ιδιαίτερα αν θέλουμε να προηγούμαστε των εξελίξεων στο διεθνές περιβάλλον. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται ότι, σε όλες τις ηπείρους αναπτύσσονται αργά, αλλά σταθερά και μεθοδικά ενωτικές τάσεις οι οποίες πραγματώνονται μέσα από ενώσεις και συνομοσπονδίες.
Η ίδια η πραγματικότητα επιτάσσει την ανάγκη για συνεργασία. Στη Ν. Αμερική θεσπίστηκε πρόσφατα με την «Διακήρυξη του Κούσκο», η «Ένωση Χωρών Ν. Αμερικής» με αρχές και σκοπό στα πρότυπα της ΕΕ, στην Ασία η «Ένωση χωρών ΝΑ Ασίας» (ASEAN), ενω στην Αφρική, συμφωνήθηκε η «Αφρικανική Ένωση». Τα έθνη κράτη, δεν μπορούν πια να επιβιώσουν απομονωμένα, με κλειστές οικονομίες, αντίθετα στην τάση για παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, με τον αυξημένο ανταγωνισμό και αντιμέτωπα με την τεράστια δυναμική των αναδυόμενων αγορών. Η άνθιση του εμπορίου, οι καλές διπλωματικές σχέσεις, η αμυντική και οικονομική συνεργασία είναι η απάντηση και η ασπίδα της ΕΕ έναντι στις ραγδαίες αλλαγές του σύγχρονου κόσμου και ταυτόχρονα ο μόνος τρόπος να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος (απομόνωση κρατών, ή “απειλητική” ισχυροποίησή τους).
UNASURmasthead
Η αδυναμία και η αβελτηρία που επέδειξαν όμως οι ευρωπαϊκοί θεσμοί σε πολλές περιπτώσεις στοίχισε, κλόνισε το αίσθημα συνοχής. Η ευρωπαϊκή ιδέα έχασε πολλούς υποστηρικτές κατά τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης, η κρίση και η ανέχεια είναι πάντα κακοί σύμβουλοι για τα έθνη – έστρεψαν τους πολίτες αρκετών χωρών σε μια πιο εγωκεντρική, ιδιοτελής, θεώρηση, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αμυνθούν.
Ας αποτελέσει λοιπόν ο κόλαφος αυτός, το κίνητρο που χρειάζεται η Ευρώπη ώστε να λάβει δράση. Ίσως τελικά, η αποχώρηση του δύστροπου και αμφίθυμου αυτού εταίρου να λειτουργήσει ενωτικά δίνοντας την ώθηση που χρειάζονται τα έθνη για να συνεργαστούν.
Αλέξιος Μπαλής – Αναλυτής Forex