Ένα νέο φάρμακο απώλειας βάρους εξετάζεται με ταχείες διαδικασίες από την αρμόδια Αρχή των ΗΠΑ, την FDA και ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές προβλέπουν ότι θα μπορούσε να σπάσει ρεκόρ, με ετήσιες πωλήσεις έως και 48 δισ. δολαρίων. Σύμφωνα με πρόσφατη κλινική μελέτη, οι ασθενείς που έλαβαν υψηλή δόση του φαρμάκου τιρζεπατίδη έχασαν έως και 21% του σωματικού τους βάρους (κατά μέσο όρο 52 λίβρες ή 23,6 κιλά), περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο φάρμακο απώλειας βάρους.
Παραδόξως, η τιρζεπατίδη δεν σχεδιάστηκε για θεραπεία της παχυσαρκίας. Στην πραγματικότητα, μιμείται μια ορμόνη που παραδοσιακά πιστεύεται ότι προκαλεί αύξηση βάρους.
Τα λιποκύτταρα εκκρίνουν ορμόνες που ρυθμίζουν το μεταβολισμό, επηρεάζουν τον κορεσμό και πυροδοτούν τη φλεγμονή. Η παχυσαρκία αναπτύσσεται όταν αυτά τα κύτταρα συσσωρεύουν περισσότερα λιπίδια από αυτά που μπορούν να αντέξουν, γεγονός που προκαλεί δυσλειτουργία τους. Τα υπερφορτωμένα λιποκύτταρα απελευθερώνουν μόρια που μπορούν να προκαλέσουν έναν καταρράκτη μεταβολικών και φλεγμονωδών προβλημάτων, που αυξάνουν τον κίνδυνο άλλων σοβαρών παθήσεων και ασθενειών όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος, το άσθμα και η υπερχοληστερολαιμία.
Για να μειώσουν το στρες των φορτωμένων με λιπίδια κυττάρων (και έτσι να επιδιορθώσουν τη μεταβολική και φλεγμονώδη δυσλειτουργία), τα άτομα με παχυσαρκία συχνά χρειάζεται να μειώσουν το σωματικό τους βάρος κατά τουλάχιστον 5% έως 10%. Η παραδοσιακή παρέμβαση για την επίτευξη αυτής της μείωσης είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (για παράδειγμα, καλύτερη διατροφή και περισσότερη άσκηση). Ωστόσο, αυτές οι αλλαγές δεν λειτουργούν για όλους. Ακόμα κι αν λειτουργούν, σπάνια λειτουργούν γρήγορα και όταν πρόκειται για μεταβολική και φλεγμονώδη δυσλειτουργία, όσο πιο γρήγορα αποκατασταθεί, τόσο το καλύτερο.
Ένα φάρμακο για τον διαβήτη, που προκαλεί απώλεια βάρους
Υπάρχουν ήδη ορισμένα φάρμακα που μπορούν να μειώσουν το σωματικό βάρος κατά 5% έως 10%, αλλά όπως οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, δεν λειτουργούν για όλους. Για παράδειγμα, η ορλιστάτη, που εγκρίθηκε το 1999, λειτουργεί μόνο στους μισούς περίπου ασθενείς. Ωστόσο, αυτή η τάση έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Η σεμαγλουτίδη, η οποία εγκρίθηκε το 2021, βοήθησε το 86% των ασθενών να χάσουν τουλάχιστον το 5% του σωματικού τους βάρους, με μέση απώλεια βάρους 15% (σε σύγκριση με 2,4% για το εικονικό φάρμακο). Από την έγκρισή της, η σεμαγλουτίδη έχει χαιρετιστεί ως μια «μεταμορφωτική σημαντική ανακάλυψη» στη μάχη κατά της παχυσαρκίας.
Ωστόσο, το νέο φάρμακο, η τιρζεπατίδη, άφησε τη σεμαγλουτίδη στη σκιά της: το 91% των ασθενών παρουσίασε μείωση τουλάχιστον 5%, με μέση απώλεια βάρους 21% για την υψηλότερη δόση (έναντι 3,1% για το εικονικό φάρμακο).
Παραδόξως, η τιρζεπατίδη δεν σχεδιάστηκε αρχικά για τη θεραπεία της παχυσαρκίας. Είναι επίσης το πρώτο φάρμακο που μιμείται ένα ζεύγος ορμονών που απελευθερώνεται από το έντερο, που διεγείρουν την παραγωγή ινσουλίνης μετά από ένα γεύμα: πρωτεΐνη-1 που μοιάζει με γλυκογόνο (GLP-1) και εξαρτώμενο από τη γλυκόζη ινσουλινοτροπικό πολυπεπτίδιο (GIP). Επειδή τα δύο μόρια διεγείρουν την ινσουλίνη (η οποία ενθαρρύνει τα κύτταρα του σώματος να προσλαμβάνουν γλυκόζη, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα), οι ερευνητές υποψιάστηκαν ότι η τιρζεπατίδη θα ήταν μια καλή θεραπεία του διαβήτη τύπου 2, υπόθεση που αποδείχθηκε σωστή.
Κλινικές δοκιμές αποκάλυψαν ότι το φάρμακο διπλής στόχευσης βοήθησε περίπου το 50% των ασθενών να επιτύχουν μακροπρόθεσμο έλεγχο της γλυκόζης. Ωστόσο, αυτές οι δοκιμές αποκάλυψαν επίσης μια μεγάλη έκπληξη: Το Tirzepatide παρέχει απώλεια βάρους που ξεπερνά τα κορυφαία φάρμακα απώλειας βάρους. Με άλλα λόγια, φάνηκε ότι η τιρζεπατίδη αντιμετωπίζει αποτελεσματικά δύο από τις πιο κοινές ασθένειες στον κόσμο: την παχυσαρκία και τον διαβήτη. Αυτό ήταν λίγο περίεργο, δεδομένου ότι η GIP θεωρούνταν «η ορμόνη της παχυσαρκίας».
Δρα σαν νέα συνθετική ορμόνη;
Από τις δύο ορμόνες που μιμείται η τιρζεπατίδη, η GLP-1 είναι μακράν η πιο καλά μελετημένη. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την απώλεια βάρους, επειδή μειώνει την όρεξη και την πρόσληψη τροφής. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο στη διαχείριση του διαβήτη επειδή διεγείρει την παραγωγή ινσουλίνης. Ορισμένα δημοφιλή φάρμακα απώλειας βάρους (όπως η σεμαγλουτίδη) και τα διαιτητικά φάρμακα μοιράζονται δομές με το GLP-1 και διεγείρουν τον υποδοχέα GLP-1.
Η GIP, από την άλλη πλευρά, αποτελεί ένα μυστήριο. Αν και ανακαλύφθηκε μια δεκαετία πριν από τη GLP-1, η τιρζεπατίδη είναι το πρώτο φάρμακο που έχει αξιοποιήσει τις θεραπευτικές του δυνατότητες. Ενώ η GLP-1 αναστέλλει την όρεξη και την πρόσληψη τροφής, η GIP δεν έχει τέτοια αποτελέσματα. Αντίθετα, πολλές μελέτες υποδεικνύουν ότι η GIP προάγει την παχυσαρκία, ονομάζοντας την «ορμόνη της παχυσαρκίας». Για παράδειγμα, οι άνθρωποι με γενετικά ελαττώματα στον υποδοχέα GIP είναι πιο πιθανό να έχουν άλιπη μάζα σώματος. Ως εκ τούτου, οι επιστήμονες πίστευαν γενικά ότι ο αποκλεισμός του υποδοχέα GIP θα προκαλούσε απώλεια βάρους. Ωστόσο, η τιρζεπατίδη διεγείρει τον υποδοχέα GIP.
Έτσι, οι επιστήμονες δεν κατανοούν πλήρως τα αξιοσημείωτα αποτελέσματα της τιρζεπατίδης στην απώλεια βάρους.
Μια θεωρία είναι ότι η τιρζεπατίδη δρα σαν μια νέα συνθετική ορμόνη που ενεργοποιεί ελαφρώς διαφορετικές κυτταρικές διεργασίες από τις φυσικές ορμόνες που σχεδιάστηκε να μιμείται. Τα κύτταρα στο έντερο εκκρίνουν GLP-1 και GIP ως δύο ξεχωριστά μόρια, που μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τους αντίστοιχους υποδοχείς τους ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Η τιρζεπατίδη, από την άλλη πλευρά, είναι ένα μόνο μόριο, που δεσμεύει και τους δύο υποδοχείς.
Επιπλέον, το μόριο τιρζεπατίδης έχει ειδικές περιοχές που του επιτρέπουν να παραμένει σταθερό περισσότερο από τις φυσικώς παραγόμενες ορμόνες. Αυτές οι δομικές αλλαγές μπορεί να κάνουν το φάρμακο διπλής δράσης να δρα διαφορετικά από ό,τι οι δύο φυσικές ορμόνες ανεξάρτητα.
Σε κάθε περίπτωση, η Eli Lilly, η φαρμακοβιομηχανία που κατασκευάζει την τιρζεπατίδη, δε χρειάζεται να καταλάβει γιατί ακριβώς λειτουργεί το φάρμακο για να το βγάλει στην αγορά. Η εταιρεία σχεδιάζει να υποβάλει αίτηση για έγκριση του φαρμάκου τον Απρίλιο.