Η παγκόσμια υγειονομική κρίση σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια περαιτέρω διόγκωση του παγκόσμιου λαθρεμπορίου καπνού. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της έρευνας που διεξήγαγε η Japan Tobacco International με τίτλο "The Gathering Storm", τα ευρήματα της οποίας επιβεβαίωσε και η ανεξάρτητη εταιρεία Intrinsic Insight Ltd.
Σύμφωνα μάλιστα με την έκθεση, οι μεγάλες εγκληματικές οργανώσεις θα εκμεταλλευτούν περισσότερο την παγκόσμια ζήτηση για φθηνά καταναλωτικά αγαθά και θα αξιοποιήσουν περαιτέρω τη μειωμένη αγοραστική δύναμη των καταναλωτών ενόψει της αναπόφευκτης παγκόσμιας ύφεσης, κυρίως σε χώρες με υψηλή φορολογία στα προϊόντα καπνού.
Συμπερασματικά, η τρέχουσα πανδημία δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την επέλαση μιας «καταιγίδας» του λαθρεμπορίου καπνικών που είτε προσελκύει εκ των πραγμάτων ακούσια νέους καταναλωτές είτε αυξάνει την ποσότητα των παράνομων προϊόντων μεταξύ των ήδη χρηστών λαθραίων τσιγάρων.
Η έκθεση λαμβάνει υπ΄ όψιν της και αναλύει τις πληροφορίες από το Euromonitor και την Europol: Τα τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά-τάσεις της εποχής της πανδημίας είναι τα εξής:
- Οι λαθρέμποροι εμφανίζονται προετοιμασμένοι να «καλύψουν» άμεσα και πλήρως τη ζήτηση για παράνομα προϊόντα καθώς γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι αναμένεται «έκρηξη» στις παράνομες πωλήσεις καπνού.
- Παρά την αρχική διακοπή της παράνομης εφοδιαστικής αλυσίδας στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης, οι εγκληματικές οργανώσεις και συμμορίες βρήκαν γρήγορα εναλλακτικές διαδρομές από την παραγωγή έως και τη διανομή, εκμεταλλευόμενες τις διαφορές στους κανόνες μετακίνησης και ταξιδιών μεταξύ των χωρών κατά το lockdown. Αυτό συνάγεται από τις σημαντικές κατασχέσεις παράνομων προϊόντων και το κλείσιμο εργοστασίων σε χώρες όπως η Τσεχία, το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Ισπανία.
- Η αλλαγή των προτεραιοτήτων στην επιβολή της νομοθεσίας και οι περιορισμοί στα σύνορα σημείωσαν αξιοσημείωτη καθυστέρηση στη Δύση με αποτέλεσμα να μην καταστεί εφικτός ο περιορισμός του εφοδιασμού και της διαθεσιμότητας των παράνομων προϊόντων. Το αντίθετο συνέβη στην Ασία και την 'Απω Ανατολή καθώς επιβλήθηκαν ταχύτερα οι σχετικοί περιορισμοί.
- Η Τεχνολογία διευκολύνει τη συνέχιση του λαθρεμπορίου με πλατφόρμες όπως το What's up και το Facebook που παρέχουν γρήγορες και ευέλικτες μεθόδους επικοινωνίας μεταξύ του τελικού καταναλωτή και των λαθρεμπόρων. Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο, προβλέπεται ότι το λαθρεμπόριο θα φθάσει τα 4 τρισ. δολ. έως το 2022, τροφοδοτούμενο κυρίως από το ηλεκτρονικό εμπόριο.
«Για ορισμένους καταναλωτές, η διακίνηση παράνομων καπνικών συνιστά ένα ελαφρύτερο και λιγότερο αξιόποινο έγκλημα. Πρέπει όμως να τους ενημερώσουμε όχι μόνο για τους κρυμμένους κινδύνους λόγω των ανεξέλεγκτων προϊόντων που καταναλώνουν αλλά και για τον αντίκτυπο που έχει η διακίνηση λαθραίων τσιγάρων και καπνού στην Κοινωνία. Οι ίδιες εγκληματικές ομάδες του λαθρεμπορίου καπνικών προϊόντων συνδέονται επίσης με τη διακίνηση όπλων και το εμπόριο λευκής σαρκός», τονίζει ο Διευθυντής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Κατά του Λαθρεμπορίου της JTI, Ian Μοnteith.
Η έκθεση κοινοποιείται σε περισσότερες από 160 αρμόδιες υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο και είναι η πρώτη που συγκεντρώνει πληροφορίες για το λαθρεμπόριο καπνού κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι τρόποι αντιμετώπισης του λαθρεμπορίου καπνικών προϊόντων είναι οι εξής:
- Η ένταση των ελέγχων και η αυστηροποίησή τους στα εθνικά σύνορα
- Η ενίσχυση των μηχανισμών ανταλλαγής πληροφοριών και η ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ της καπνοβιομηχανίας και των υπηρεσιών καταπολέμησης του λαθρεμπορίου
- Η επανεκτίμηση των φορολογικών μέτρων που θα μπορέσουν να αυξήσουν ή να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και να αποτρέψουν την κατανάλωση παράνομων προϊόντων
- Συντονισμένες παγκόσμιες εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σχετικά με τους κινδύνους του παράνομου καπνού αλλά και τις κοινωνικές συνέπειες που προκύπτουν από το λαθρεμπόριο.
Το φαινόμενο του λαθρεμπορίου προϊόντων καπνού
Το λαθρεμπόριο τσιγάρων είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο με σοβαρές επιπτώσεις σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Εκτιμάται ότι 456 δισεκατομμύρια παράνομα τσιγάρα καταναλώνονται παγκοσμίως και περίπου ένα στα 10 είναι παράνομα. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το παράνομο εμπόριο προϊόντων καπνού παγκοσμίως αγγίζει ήδη τα 40- 50 εκατ. δολάρια σε ετήσια βάση. Σε αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται η απώλεια εσόδων από τους νόμιμους πωλητές που είναι εξαιρετικά σημαντική. Αυτό το φαινόμενο έχει σοβαρές συνέπειες όχι μόνο για τις κυβερνήσεις, με την απώλεια εσόδων από ΦΠΑ και Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης, αλλά και για τους καταναλωτές που εκτίθενται σε κινδύνους ασφάλειας και στην παρουσία ξένων και βλαπτικών συστατικών που δεν υπάρχουν στα νόμιμα προϊόντα.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι «εάν όλα τα προϊόντα καπνού που διατίθενται στη «μαύρη» αγορά είχαν πωληθεί νόμιμα, θα προστίθεντο άλλα 10 δισ. ευρώ ετησίως στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και των κρατών-μελών της».
Η διαδικασία παραχάραξης των προϊόντων καπνού αποτελεί ένα αυξανόμενο πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία τρία χρόνια με έμφαση και στη χώρα μας. Μάλιστα η Ελλάδα συνεχίζει να αποτελεί στόχο Ομάδων Οργανωμένου Εγκλήματος που εμπλέκονται στο λαθρεμπόριο, τη διανομή παράνομων προϊόντων καπνού καθώς και στην παράνομη παραγωγή τους.
Τους τελευταίους 12 μήνες, οι αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες διεξήγαγαν διάφορες επιχειρήσεις με στόχο την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου καπνού.
Πραγματοποιήθηκαν έφοδοι σε παράνομες εγκαταστάσεις παραγωγής προϊόντων καπνού, μεταξύ των οποίων σε Αττική και Κορινθία, οι οποίες οδήγησαν σε κατασχέσεις πολλών εκατομμυρίων τσιγάρων και τόνων καπνού, καθώς επίσης εξοπλισμού και ανυπολόγιστων ποσοτήτων υλικών συσκευασίας.
Η JTI, μέσω της Παγκόσμιας Οργάνωσης κατά του Παράνομου Εμπορίου (Anti-illicit Trade Team- AIT), διερευνά το παράνομο εμπόριο καπνού και προστατεύει τόσο τους καταναλωτές όσο και την Κοινωνία όπως επίσης την επιχείρηση και τη φήμη της από το λαθρεμπόριο. Στόχος της είναι η διεξαγωγή διαλόγου με τις αρμόδιες διωκτικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο και ως μέρος της δραστηριότητάς της η στήριξη της εφαρμογής του νόμου με την ανταλλαγή τεχνογνωσίας με σκοπό τη μείωση του φαινομένου.
Σε αυτό το πλαίσιο σε παγκόσμιο επίπεδο, η ομάδα AIT πραγματοποιεί ενημερωτικές ημερίδες για αξιωματούχους, παρέχοντας ενημέρωση σχετικά με την αναγνώριση παράνομων καπνικών, τα χαρακτηριστικά τους και το νέο Modus Operandi των Οργανωμένων Εγκληματικών Ομάδων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2019, χάρις στις παρεμβάσεις των αρμόδιων υπηρεσιών σε παγκόσμιο επίπεδο και με τη συμβολή της τεχνογνωσίας της JTI, κατασχέθηκαν σε διεθνές επίπεδο περισσότερα από 3,2 δισ. παράνομα τσιγάρα ενώ ανέστειλαν τη λειτουργία τους 14 εργοστάσια παράνομων τσιγάρων.