Με την αυξανόμενη δημοτικότητα των πληρωμών με κάρτα ή άλλων εναλλακτικών μεθόδων, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο αριθμός των τερματικών αποδοχής καρτών (POS) έχει αυξηθεί κατά 20% (κατά περίπου 376.000 τερματικά) από το 2018 έως το 2020, σε σειρά χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, με την αντίστοιχη αύξηση στην Ελλάδα να φτάνει το 17% (κατά περίπου 116.000).
Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας τεχνολογίας Printec, η οποία διεξήχθη σε 14 χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στις οποίες δραστηριοποιείται, η κατανομή των POSs έχει διαμορφωθεί σε περίπου 18.142 μονάδες ανά εκατομμύριο κατοίκων για το 2020 από περίπου 14.800 που ήταν το 2018. Για το σύνολο των χωρών, ο αριθμός POS από το 2018 έως το 2020 έχει αυξηθεί με την Τσεχία (49%), την Αλβανία (40%), την Ουκρανία (31%) και τη Ρουμανία (25%) να καταγράφουν την υψηλότερη αύξηση. Η Ελλάδα αποτελεί την αγορά με την υψηλότερη κατανομή POS για το 2020, η οποία υπολογίζεται σε 76.132 ανά εκατομμύριο κατοίκων.
Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται πως τα τερματικά POS που χρησιμοποιούνται για την αποδοχή ηλεκτρονικών πληρωμών έχουν καταγράψει σημαντική ζήτηση τα τελευταία χρόνια λόγω της ευκολίας χρήσης τους, της αύξησης των ηλεκτρονικών πληρωμών, της βελτιωμένης απόδοσης επένδυσης και σε κάποιες περιπτώσεις λόγω νομοθετικών υποχρεώσεων. Μάλιστα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο συνολικός αριθμός των συναλλαγών χωρίς μετρητά εντός της ευρωζώνης αυξήθηκε κατά 3,7% - ποσοστό που αντιστοιχεί σε 101,6 δισεκατομμύρια συναλλαγές το 2020 - σε σύγκριση με το 2019, ενώ η έκδοση καρτών πληρωμών αυξήθηκε κατά 6,5% - ποσοστό που αντιστοιχεί σε 609 εκατομμύρια κάρτες.
Οι λειτουργίες των τερματικών POS σήμερα επεκτείνονται και μπορούν πλέον να κάνουν πολλά περισσότερα από την απλή λήψη πληρωμών, όπως εκτύπωση λογαριασμών, διαχείριση αποθέματος, φιλοδωρήματος και επιστροφής μετρητών καθώς και υλοποίηση προγραμμάτων επιβράβευσης πελατών. Παράλληλα, οι αυξανόμενες οικονομικές απάτες σε όλο τον κόσμο έχουν επηρεάσει τους κυβερνητικούς φορείς, οδηγώντας σε μια συνεχή εξέλιξη των ρυθμιστικών πλαισίων για την περαιτέρω ασφάλεια των ψηφιακών συναλλαγών, οι οποίες ολοένα και περισσότερο γίνονται ηλεκτρονικά και ανέπαφα. Έπειτα, τα συστήματα Mobile POS (mPOS) και SoftPOS επεκτείνουν τις δυνατότητές τους, καθώς επιτρέπουν στους εμπόρους να δέχονται πληρωμές σχεδόν οπουδήποτε με ελάχιστο απαιτούμενο εξοπλισμό, βελτιώνοντας την εμπειρία των πελατών και απελευθερώνοντας τις επιχειρήσεις από το όρια του ταμείου ή και του φυσικού καταστήματος.
Σταθερά παραμένουν τα ATMs την περίοδο 2018-2020
Σύμφωνα με την έρευνα, ο συνολικός αριθμός των ΑΤΜs που έχουν εγκατασταθεί στις χώρες όπου δραστηριοποιείται η Printec παρέμεινε σχεδόν σταθερός, περίπου στις 60.000 μονάδες κατά την περίοδο 2018-2020, σημειώνοντας μια πολύ μικρή πτώση (-0,4%) από το 2018 έως το 2020. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των ATMs την περίοδο 2018-2020 αυξήθηκε κατά 2%, φτάνοντας τα 5.740 ATMs το 2020.
Η κατά μέσο όρο κατανομή των ΑΤΜs στις χώρες της Printec το 2020 υπολογίζεται στις 505 μονάδες ανά εκατομμύριο κατοίκων, με την Ελλάδα να βρίσκεται πάνω από το μέσο όρο (551 ATMs ανά εκατομμύριο κατοίκων), ενώ στο πιο χαμηλό μέρος της κλίμακας βρίσκεται η Αλβανία (257 ATMs ανά εκατομμύριο κατοίκων) και στο υψηλότερο η Κροατία (1.193 ATMs ανά εκατομμύριο κατοίκων). Αυτές οι διαφορές μπορούν εύκολα να εξηγηθούν αν ληφθούν υπόψη οι γεωγραφικές αλλά και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας.
Φαίνεται πως, παρόλο που η αγορά των ΑΤΜs είναι σταθερή τα τελευταία 3 χρόνια, τα ίδια τα ΑΤΜs εξελίσσονται, κυρίως ως προς τις υπηρεσίες που προσφέρουν, τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν και τον σχεδιασμό τους. Καθώς οι πελάτες αναμένουν από τα ΑΤΜs να έχουν απόδοση όπως οι άλλες τεχνολογίες και συσκευές που έχουν συνηθίσει, η λειτουργικότητα και η μορφή των ΑΤΜs έχουν αλλάξει προς μια πιο διαισθητική εμπειρία για τον χρήστη. Από τις οθόνες αφής, το ζουμ με το δάχτυλο έως και τις ανέπαφες συναλλαγές και τον έλεγχο ταυτότητας μέσω κινητού, οι τραπεζικοί πελάτες μπορούν πλέον να απολαμβάνουν παρόμοια εμπειρία στο ΑΤΜ, όπως σε άλλες σύγχρονες ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης.
Ο ρόλος των ATMs στα τραπεζικά καταστήματα του μέλλοντος
Η πανδημία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον ψηφιακό μετασχηματισμό το 2020, με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα. Το κλείσιμο των φυσικών καταστημάτων, η κοινωνική αποστασιοποίηση και τα lockdowns έχουν ωθήσει τόσο τους πελάτες όσο και τους οργανισμούς να βρουν νέους ψηφιακούς τρόπους συναλλαγής, με τους καταναλωτές να έχουν πλέον εκπαιδευτεί και εξοικειωθεί με τις ψηφιακές υπηρεσίες και τα self-service κανάλια.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Printec, όπως όλα δείχνουν, τα τραπεζικά καταστήματα τα επόμενα χρόνια θα μειωθούν και θα έχουν μια εντελώς διαφορετική μορφή. Συνήθως, στα τραπεζικά καταστήματα συναντούμε 4 «ζώνες» εξυπηρέτησης πελατών - τη ζώνη 24ωρης self-service λειτουργίας όπου βρίσκονται και τα ATMs και η οποία είναι συνδεδεμένη με το τραπεζικό κατάστημα, αλλά φυσικά αποκομμένη, την υποβοηθούμενη ζώνη self-service, η οποία βρίσκεται μέσα στο κατάστημα και οι πελάτες μπορούν να πραγματοποιούν μόνοι τους συναλλαγές σε μηχανήματα και να ζητούν βοήθεια από υπαλλήλους σε περίπτωση που χρειάζεται, η ζώνη παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και η ζώνη για συναλλαγές στο ταμείο. Σε αυτά έρχονται να προστεθούν και οι υπηρεσίες που παλαιότερα εκτελούνταν στο κατάστημα, ενώ πλέον μπορούν να ολοκληρωθούν απομακρυσμένα, μέσω των ψηφιακών υπηρεσιών που παρέχουν οι οργανισμοί στους πελάτες τους, απομακρύνοντας τους πελάτες από τα καταστήματα. Έτσι, στα τραπεζικά καταστήματα των επόμενων χρόνων, στόχος είναι να πραγματοποιούνται οι περισσότερες συναλλαγές ρουτίνας στις ζώνες 24ωρης self-service λειτουργίας, υποβοηθούμενης self-service λειτουργίας, ενώ οι συναλλαγές που προσδίδουν υψηλή αξία στις τράπεζες να πραγματοποιούνται στη ζώνη παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι το 1981, η Alpha Bank έφερε για πρώτη στην Ελλάδα τις Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές γνωστές ως ATM ενώ το 1988 επίσης η Alpha Bank κυκλοφόρησε την Cashcard Visa, την πρώτη τραπεζική και πιστωτική κάρτα στην Ελλάδα που αποτελούσε συνδυασμό πιστωτικής κάρτας και κάρτας αναλήψεων και καταθέσεων μετρητών.