Θέτοντας ως προτεραιότητα την ταχεία απορρόφηση όλων των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, το κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο προσπαθεί παντί τρόπω να αποφύγει όσα συνέβαιναν επί τρεις δεκαετίες στον τομέα των δημοσίων έργων, όταν οι αμφισβητήσεις και οι προσφυγές προκαλούσαν μεγάλες καθυστερήσεις στις αναθέσεις και στην εκτέλεση των έργων, χαμηλή απορροφητικότητα και απώλεια κονδυλίων.
Αποδέχεται λοιπόν – αν δεν υποστηρίζει και προωθεί – τη λειτουργία ενός άτυπου καρτέλ που κατανέμει τις συμβάσεις, εξασφαλίζοντας τη σιωπηρή συναίνεση όλων των εμπλεκομένων επιχειρήσεων. Αποφεύγονται έτσι ενστάσεις, εντάσεις, προσφυγές και νομικές περιπλοκές, οι αναθέσεις γίνονται γρήγορα, οι “μπουλντόζες” δεν μένουν να σκουριάζουν στα εργοτάξια – και όλοι είναι ικανοποιημένοι.
Ακόμη και το Δημόσιο, που πληρώνει το κόστος αυτής της “συμφωνίας σιωπής” των εργολάβων-κατασκευαστών: Καθώς ουσιαστικά εκλείπει ο ανταγωνισμός και όλα είναι λίγο-πολύ προσυμφωνημένα, οι εκπτώσεις που δίνονται στους διαγωνισμούς είναι πολύ μικρές.
Σιωπηρή αποδοχή
Το συμβατικό κόστος των έργων φουσκώνει, το Δημόσιο πληρώνει γι αυτές τις συμβάσεις πολύ περισσότερα απ' ό,τι θα πλήρωνε ένας ιδιώτης. Στα υπουργεία Υποδομών, Ανάπτυξης και Οικονομικών το γνωρίζουν, αλλά το αποδέχονται. Το θεωρούν ως αναγκαία “θυσία” για την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου: Να προχωρούν γρήγορα οι αναθέσεις, να υλοποιούνται τα έργα χωρίς καθυστερήσεις και να απορροφώνται τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ενισχύοντας την αναπτυξιακή δυναμική και την απασχόληση.
Μπορεί να είναι μιά βάσιμη άποψη, η απλώς ένα πρόσχημα για να "κάνουν τα στραβά μάτια” σε κάτι που είναι παγκοίνως γνωστό ότι συμβαίνει στον κατασκευαστικό κλάδο και ειδικά στον τομέα των δημοσίων έργων. Το αποτέλεσμα πάντως είναι το ίδιο – και βολεύει τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους, που παίρνουν τη μερίδα του λέοντος στις αναθέσεις και περιμένουν με αδημονία να μοιράσουν αναλόγως και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Στο υπουργείο Υποδομών και στο κυβερνητικό επιτελείο που ανησυχούσαν μήπως χαθούν ευρωπαϊκά κονδύλια, εμφανίζονται ικανοποιημένοι για το modus vivendi που έχει διαμορφωθεί στον κλάδο, θεωρώντας ότι θα έχουν να αντιμετωπίσουν λιγότερα προβλήματα και αντιπαραθέσεις με τους μεγάλους κατασκευαστές.
Διεκδικούν μερίδιο οι Ευρωπαίοι
Τώρα όμως ανακύπτει ένα νέο μεγάλο πρόβλημα: Μεγάλες ευρωπαϊκές κατασκευαστικές εταιρείες – και κάποιες εγχώριες που έμειναν εκτός κατανομής, ή θεωρούν ότι “αδικήθηκαν στη μοιρασιά” - προσέφυγαν στην ευρωπαϊκή Αρχή Ανταγωνισμού, υποστηρίζοντας ότι στην Ελλάδα ισχύουν γραφειοκρατικά εμπόδια που δεν επιτρέπουν την είσοδό τους στην αγορά.
Η καταγγελία αυτή δημιουργεί τον κίνδυνο να γίνει ευρωπαϊκή έρευνα στην Ελλάδα για τις δημοπρατήσεις, τις αναθέσεις και την κατανομή των δημοσίων εργων. Αν προκύψουν ενδείξεις λειτουργίας άτυπου καρτέλ, δεν αποκλείεται ακόμη και να “παγώσουν” χρηματοδοτήσεις, ώσπου να διαπιστωθεί εάν τηρούνται οι κανόνες ανταγωνισμού.
Κι ενώ επικρέμαται αυτός ο κίνδυνος, “τρέχουν” οι διαδικασίες για προκηρύξεις και αναθέσεις έργων συνολικού προϋπολογισμού 13 δισ. ευρώ. Από αυτά έχουν συμβασιοποιηθεί περίπου 3,2 δισ. ευρώ, ενώ άλλα 6,5 δισ. ευρώ βρίσκονται σε προχωρημένη διαγωνιστική διαδικασία.
"Διαγωνισμοί" χωρίς ανταγωνισμό
Στον κλάδο επικρατεί αισιοδοξία εν αναμονή αυτής της μεγάλης πίτας, η οποία σε γενικές γραμμές έχει ήδη μοιραστεί. Οι “μεγάλοι” του κλάδου ξέρουν τι περίπου θα πάρουν και τι θα μοιραστούν με τους συνεργάτες τους. Αντιπαραθέσεις, προσφυγές και αντιδικίες αποκλείονται, οι εκπτώσεις είναι συμφωνημένες όταν φτάνει η ώρα των προσφορών.
Το υπουργείο Υποδομών και διάφοροι φορείς του δημοσίου “διευκολύνουν” την τήρηση των άτυπων συμφωνιών. “Ολως τυχαίως” πολλοί διαγωνισμοί ορίζονται να διεξαχθούν την την ίδια ημερομηνία. Οι υποψήφιοι ανάδοχοι – και υποτιθέμενοι ανταγωνιστές - καταθέτουν προσφορές με μικρές αποκλίσεις μεταξύ τους, γνωρίζοντας και αποδεχόμενοι εκ των προτέρων το αποτέλεσμα.
Ακόμη και «διαγωνισμοί» στους οποίους προσέχεται ένας μόνον υποψήφιος ανάδοχος, θεωρούνται «κανονικοί» και κατακυρώνονται.
Για το αρμόδιο υπουργείο το πρωτεύον είναι να “τρέξουν “ τα έργα. Για τους κατασκευαστές σημασία έχει να παραμείνει αλώβητο το άτυπο καρτέλ που εξασφαλίζει την “ειρήνη” και τη “δίκαιη μοιρασιά” στον κλάδο, χωρίς ανταγωνισμούς και μεγάλες εκπτώσεις.
Το modus vivendi μπορεί να διαταραχθεί μόνον εάν οι Βρυξέλλες αποφασίσουν να “σκαλίσουν” το θέμα