Για το τέλος της σημερινής διαπραγμάτευσης, στις 8.30 μ.μ., άφησαν κυβέρνηση και Θεσμοί το πιο δύσκολο σκέλος των συζητήσεων, που αφορά τα δημοσιονομικά. Ζητούμενο είναι να συμφωνηθεί το ακριβές ποσό των «κακών» μέτρων που θα νομοθετηθούν για να τεθούν σε ισχύ το 2019, ώστε να φθάσουμε στη... μητέρα των διαπραγματεύσεων, η οποία αφορά τις συντάξεις και το πλήγμαπου πρόκειται να δεχθούν 1,2 εκατομμύρια συνταξιούχοι.
Το νέο άνοιγμα του ασφαλιστικού, για το οποίο κατ’ επανάληψη η κυβέρνηση έχει διαβεβαιώσει ότι οριστικά έκλεισε με το νόμο Κατρούγκαλου, είναι το σημείο-κλειδί σε αυτές τις διαπραγματεύσεις με τους Θεσμούς, που, σε αντίθεση με το παρελθόν, ουσιαστικά θα γίνουν με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και όχι με την «φιλική» Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το πλήγμα στους «παλαιούς» συνταξιούχους, οι οποίοι προστατεύθηκαν από τις περικοπές μέσα από το μηχανισμό της διατήρησης «προσωπικής διαφοράς», είναι πλέον αναπόφευκτο, αφού αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο χρηματοδοτικό σκέλος του ελληνικού προγράμματος.
Το ζητούμενο από την πλευρά της κυβέρνησης, στο ασφυκτικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί, είναι να περιορίσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις εισοδηματικές απώλειες των συνταξιούχων και, πρωτίστως, εκείνων που έχουν τις χαμηλότερες αποδοχές και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να υποστούν τις μεγαλύτερες περικοπές, εάν εφαρμοσθεί το σχέδιο Τόμσεν για «τσεκούρωμα» της «προσωπικής διαφοράς» για όλους.
Η ατζέντα στο ασφαλιστικό
Το πρόβλημα με τις συντάξεις, σύμφωνα με πληροφορίες, οριοθετείται ως εξής:
- Πριν φθάσουμε στη διαπραγμάτευση για το μηχανισμό περικοπής της προσωπικής διαφοράς, θα πρέπει να συμφωνηθεί το ακριβές ύψος του στόχου εξοικονόμησης για το 2019. Συνολικά, το ΔΝΤ άρχισε τη διαπραγμάτευση ζητώντας από τη μείωση του αφορολόγητου ορίου και την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς να εξοικονομηθούν 4,5 δισ. ευρώ. Όμως, λήφθηκε υπόψη η καλύτερη του αναμενόμενου δημοσιονομική πορεία -χωρίς να έχουν οριστικοποιηθεί τα στοιχεία για το 2016- και το ποσό κατέβηκε στα 3,6 δισ. ευρώ (2% του ΑΕΠ).
- Τώρα, η κυβέρνηση, με «όπλο» την ακόμη καλύτερη από τις προσδοκίες διαμόρφωση του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2016, το οποίο προσέγγισε το 3% του ΑΕΠ, θα επιδιώξει να συμφωνηθεί μια νέα μείωση του στόχου εξοικονόμησης. Το Ταμείο θα έχει τις ενστάσεις του, προβάλλοντας διάφορα τεχνικά επιχειρήματα, αλλά θεωρείται ρεαλιστική επιδίωξη μια μείωση του στόχου στο 1,5% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου στα 2,7 δισ. ευρώ.
- Το επόμενο βήμα θα είναι να ζητηθεί μια αλλαγή του μείγματος μέτρων, μέσω των οποίων θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Το Ταμείο ως τώρα επιμένει ότι θα πρέπει να πέσει εξίσου το βάρος στη μείωση του αφορολόγητου ορίου και στις συντάξεις, αλλά η κυβέρνηση θα υποστηρίξει ότι θα ήταν σκόπιμο να μειωθεί η εξοικονόμηση μέσω των συντάξεων, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος βίαιης και μόνιμης φτωχοποίησης μεγάλου αριθμού ατόμων της τρίτης ηλικίας. Σε αυτό το σημείο, η κυβέρνηση μπορεί να επικαλεσθεί και την ειδική έκθεση που συντάχθηκε πρόσφατα για το Eurogroup, όπου επισημάνθηκαν λάθη στους υπολογισμούς του ΔΝΤ. Σε αυτή την έκθεση γινόταν δεκτό επί της αρχής το επιχείρημα Τόμσεν ότι ο κίνδυνος φτώχειας αυξήθηκε για τους εργαζομένους αλλά παρέμεινε σταθερός για τους συνταξιούχους, κάτι που υποστηρίζει μια περαιτέρω μείωση των συντάξεων. Τονιζόταν, όμως, ότι «ενώ όσοι είναι ηλικία εργασίας εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα να βγουν από τη φτώχεια με την εύρεση θέσεων εργασίας όταν ξεκινήσει η ανάκαμψη, οι φτωχοί συνταξιούχοι δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, η οποία απαιτεί μια πιο διαφοροποιημένη μεταχείριση της φτώχειας μεταξύ των συνταξιούχων».
- Αν υποτεθεί ότι γίνεται δεκτό να πέσει μεγαλύτερο βάρος στη μείωση του αφορολόγητου ορίου, ώστε να περιορισθούν οι περικοπές εισοδημάτων των συνταξιούχων, θα πάψει να είναι αναγκαία μια «βάναυση» γενική κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, την οποία πρότεινε το Ταμείο, με στόχο μια εξοικονόμηση της τάξεως των 1,8 δισ. ευρώ. Και θα αρχίσει η συζήτηση για μια «διαφοροποιημένη μεταχείριση της φτώχειας μεταξύ των συνταξιούχων».
Μέτρα μείωσης του σοκ
Σε αυτό το πλαίσιο, πρώτος στόχος είναι να προστατευθούν συνταξιούχοι με σημερινές αποδοχές χαμηλότερες των 800 ευρώ, οι οποίοι, σε περίπτωση κατάργησης της προσωπικής διαφοράς, μπορεί να έχουν απώλειες ακόμη και πάνω από 30%. Πρώτη σκέψη της κυβέρνησης είναι να μπει ένα όριο στον «κόφτη» της προσωπικής διαφοράς, ώστε να εφαρμοσθεί από ένα εισοδηματικό όριο και πάνω. Επίσης, θα μπορούσε να εισαχθεί μια κλίμακα περιορισμού της προσωπικής διαφοράς, που θα αρχίζει με ένα μικρό «κούρεμα» σε χαμηλά εισοδηματικά επίπεδα και θα κλιμακώνεται στα υψηλότερα.
Μια άλλη ιδέα, που είναι όμως αμφίβολο αν θα γίνει δεκτή για συζήτηση από το ΔΝΤ, είναι να καταργηθεί τμηματικά η προσωπική διαφορά σε βάθος τριετίας ή πενταετίας, ώστε να μη γίνει ιδιαίτερα αισθητή η περικοπή εισοδημάτων, αφού στο μεταξύ οι συνταξιούχοι, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα δικαιούνται τις ετήσιες αυξήσεις με βάση το ρυθμό ανάπτυξης, που προβλέπονται από το νόμο Κατρούγκαλου. Έτσι, οι μειώσεις της προσωπικής διαφοράς σε ένα βαθμό θα «εξουδετερωθούν» από το αναπτυξιακό «μέρισμα».
Κριτής ο Τόμσεν
Σε κάθε περίπτωση, τελικός κριτής σε αυτή τη διαπραγμάτευση θα είναι το ΔΝΤ, δηλαδή η «σκληρή» ομάδα Τόμσεν, ο οποίος, σε ανύποπτο χρόνο, στη γνωστή υποκλαπείσα συνομιλία του με την Ντέλια Βελκουλέσκου, που είχε δημοσιοποιηθεί από τα Wikileaks, δήλωνε ότι δεν πρόκειται να συμβιβασθεί με... μέτρα του Μίκυ Μάους (“Mickey Mouse stuff”).
Αν ο «σκληρός» τομεάρχης Ευρώπης του ΔΝΤ επιμείνει μέχρι τέλους στην αξίωσή του να πέσει βαρύς πέλεκυς στα εισοδήματα των συνταξιούχων, το «παράθυρο ευκαιρίας» για συμφωνία με το Ταμείο θα έχει κλείσει, αφού η κυβέρνηση δεν έχει τα πολιτικά περιθώρια να «πετσοκόψει» την προσωπική διαφορά ακόμη και για τους φτωχότερους συνταξιούχους.