Ο τρόπος που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε διαπαιδαγωγηθεί, μας έχει μάθει να δείχνουμε τα θετικά μας συναισθήματα και να κρύβουμε τα υπόλοιπα. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο μας έχει εντυπωθεί η αντίληψη ότι οι καλοί φίλοι, οι καλοί συνεργάτες, οι καλοί γονείς, οι καλοί ηγέτες δείχνουν χαρά, αισιοδοξία, ενθουσιασμό, συμπόνοια, δύναμη, υπερηφάνεια και έχουν καλή αίσθηση του χιούμορ. Έχουμε μάθει, επίσης, μεγαλώνοντας, ότι συναισθήματα όπως η απογοήτευση, ο φόβος, ο θυμός, η ντροπή, η ζήλια «ρίχνουν» την ενέργεια όλων, πληγώνουν τους άλλους και χαλάνε τη στιγμή. Τα συναισθήματα αυτά θεωρούνται «αρνητικά» και λίγο – πολύ, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι περισσότεροι έχουμε μάθει ότι είναι καλύτερο να τα κρατάμε για τον εαυτό μας.
Παρ’ όλα αυτά, όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και απαραίτητα για την υγιή ανθρώπινη υπόστασή μας. Δε μπορούμε να βιώνουμε χαρά χωρίς τη λύπη, ηρεμία χωρίς το θυμό και θάρρος χωρίς το φόβο. Η ζωή είναι πιο πλούσια όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώνει και το «φως» και το «σκοτάδι».
Μία πανανθρώπινη γλώσσα
Όλοι οι άνθρωποι σε κάθε πολιτισμό γελάμε, κλαίμε και εκφράζουμε τα διάφορα συναισθήματα μέσω των ίδιων εκφράσεων στο πρόσωπό μας και τις ίδιες στάσεις σώματος. Είναι μία γλώσσα πανανθρώπινη.
Η αποκάλυψη ή μη των συναισθημάτων μας επηρρεάζει την επικοινωνία μας. Όταν οι άλλοι δεν μπορούν να μας «διαβάσουν», δεν αισθάνονται ασφαλείς να μοιραστούν μαζί μας τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους και συχνά γίνονται αμήχανοι ή ακόμα ταράζονται χωρίς προφανή λόγο.
Εάν κρύβεις επιτυχώς τα συναισθήματά σου, δημιουργείς στον άλλο την εμπειρία του να «μιλάει σε τοίχο». Αυτό προκαλεί σύγχυση, θυμό ή φόβο στον άλλο. Εάν ο απέναντί σου αντιλαμβάνεται ότι είσαι θυμωμένος, φοβισμένος ή απογοητευμένος, μπορεί να νιώσει θυμό ή φόβο ως απόκριση. Εάν δεν αντιλαμβάνεται κανένα συναίσθημά σου, μπερδεύεται και δεν εμπιστεύεται.
Η θετική χρήση των αρνητικών συναισθημάτων
Πέραν της χρησιμότητας που η έκφραση των συναισθημάτων μας έχει στην επικοινωνία, τα λεγόμενα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν θετικά, ως κίνητρα για παραγωγικές συμπεριφορές.
Κατ’ αρχήν, ας μην ξεχνάμε ότι οι αντιδράσεις μας σε συγκεκριμένα συναισθήματα μπορεί να είναι καταστροφικές. Άλλες φορές τα ίδια αυτά συναισθήματα εξυπηρετούν έναν ανώτερο σκοπό.
Ας δούμε λοιπόν γιατί είναι καλύτερο να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και να μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε για να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά μας, να εκφράζουμε τις ανάγκες μας και να διοχετεύουμε την ενέργειά μας σε θετικές κατευθύνσεις.
Θυμός: Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον θυμό μας για να φέρουμε μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας. Πολλά μεγάλα επιτεύγματα έχουν βασιστεί στο «τώρα θα σας δείξω!». Εάν ο θυμός σε ωθεί να μιλήσεις όταν κάτι σε κάνει να νιώθεις άβολα, να κάνεις ένα βήμα στο άγνωστο ή να αποδείξεις ότι μπορείς να πετύχεις κάτι που δεν ήσουν σίγουρος ότι μπορείς, τότε ο θυμός είναι μία θετική δύναμη.
Η φωτεινή πλευρά του θυμού είναι το πάθος, το θάρρος και η αποφασιστικότητα.
Φόβος: Όταν ο εγέφαλός μας αντιλαμβάνεται κάτι ως απειλή, η ικανότητά μας να εστιάζουμε αυξάνεται. Πολλοί άνθρωποι λένε ότι εργάζονται καλύτερα υπό πίεση. Στην πραγματικότητα η δημιουργική μας ικανότητα εξασθενεί, αλλά μπολοκάρουμε καλύτερα τις εξωτερικές ενοχλήσεις και εργαζόμαστε ταχύτερα. Φυσικά, δεν είναι καλό να εργαζόμαστε συνεχώς υπό πίεση, για να μην εξαντληθούμε.
Όταν όμως βιώνουμε φόβο, ανησυχία, καλό είναι να θυμόμαστε ότι η φωτεινή πλευρά του είναι ότι μας δίνει συγκέντρωση, ταχύτητα και ετοιμότητα.
Απογοήτευση: Όταν δεν παίρνεις αυτό που προσδοκείς από τους άλλους, τη δουλειά σου ή ακόμα και τον ίδιο σου τον εαυτό, μπορεί να αισθάνεσαι απογοήτευση ή θυμό. Τι ήταν αυτό που πραγματικά ήθελες και δεν το πήρες ή θεωρούσες δεδομένο και δεν έγινε; Τι ήλπιζες ή ονειρευόσουν; Τι χρειάζεσαι και δεν το παίρνεις από μία κατάσταση, όπως π.χ σεβασμό, αυτονομία, επιτεύγματα; Όταν ανακαλύψεις τι προσδοκούσες, μπορείς να διερωτηθείς ποια είναι η ανάγκη σου. Εάν συνειδητοποιήσεις ότι αυτό το όνειρό σου δεν θα γίνει πραγματικότητα όπως ανέμενες, ίσως πάρεις μερικές ημέρες για να «πενθήσεις» την απώλεια και έπειτα μπορέσεις να προχωρήσεις μπροστά.
Η φωτεινή πλευρά της απογοήτευσης είναι η ικανότητα να αποδέχεσαι τα πράγματα όπως είναι και έπειτα να περνάς από τη λύπη στην ελευθερία ή να διακρίνεις τι χρειάζεται να ζητήσεις για να μπορέσεις να προχωρήσεις.
Ενοχή: Οι ερευνητές του πανεπιστημίου Stanford, Rebecca Schaumberg και Francis Flynn διαπίστωσαν ότι οι ηγέτες που είχαν μια τάση να αισθάνονται ενοχή, βαθμολογούνταν ως οι καλύτεροι ηγέτες σε σφαιρικές αξιολογήσεις. Η ενοχή μπορεί να κινητοποιήσει την επιθυμία να κάνουμε καλό και να λαμβάνουμε αποφάσεις ωφέλιμες για την ομάδα ή το σύνολο, ακόμα και με προσωπικό κόστος.
Η φωτεινή πλευρά της ενοχής είναι η συμπόνοια, η φροντίδα και η γενναιοδωρία.
Ανία: Η ανία, ή αλλιώς «βαρεμάρα», μπορεί να αντανακλά την έλλειψη προκλήσεων, που σημαίνει ότι ίσως χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο για να εξάψει το ενδιαφέρον μας. Μερικές φορές είναι καλό να μην κάνουμε τίποτα για μικρά διαστήματα, ώστε το μυαλό μας να κάνει ένα διάλλειμμα που θα το βοηθήσει να ανακάμψει. Άλλες φορές, η ανία μπορεί να αποτελεί σημάδι, ότι δεν αξιοποιούμε πλήρως τις δυνατότητές μας. Όταν αισθάνεσαι ανία, προσπάθησε να οραματιστείς το επιθυμητό μέλλον σου, αντί να αφήνεσαι να σε αποσπάσουν αυτά που είναι μπροστά σου.
Η φωτεινή πλευρά της ανίας βρίσκεται στην ώθηση να αναλάβουμε νέες προκλήσεις, να εξερευνήσουμε τι κάνει τη δουλειά ή τη ζωή μας να έχει νόημα και να λάβουμε αποφάσεις που εξυπηρετούν τις δυνατότητες και τις ανάγκες μας.