Συνεχείς είναι οι δικαστικές μάχες δανειοληπτών και πιστωτών, καθώς μπαίνει στην τελική ευθεία η εκκαθάριση των δεκάδων χιλιάδων εκκρεμών υποθέσεων του νόμου Κατσέλη. Σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες, είναι υψηλό το ποσοστό των αιτήσεων που απορρίπτονται και δανειολήπτες μένουν χωρίς προστασία, καθώς πλησιάζει το 50%.
Ήδη από τον περασμένο Μάιο, τα στατιστικά στοιχεία που παρέθετε η Κομισιόν στην έκθεσή της για την ελληνική οικονομία έδειχναν ότι ήταν αρκετά υψηλό το ποσοστό απορρίψεων, που πλησίαζε τότε το 40%. Έκτοτε, όπως αναφέρουν νομικοί, είναι αυξημένες οι περιπτώσεις απόρριψης και εκτιμάται ότι στο τέλος των διαδικασιών περίπου οι μισοί δανειολήπτες θα έχουν μείνει χωρίς προστασία, αντιμετωπίζοντας τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης των πιστωτών.
Όπως σημείωνε η Κομισιόν, οι εκκρεμείς υποθέσεις ήταν συνολικά 47.900 και είχαν εκδοθεί έως τον Μάιο 26.355 αποφάσεις, ενώ τον Οκτώβριο ο αριθμός των αποφάσεων ήταν 14.895. Επί του συνόλου των εκδοθεισών αποφάσεων, το 39,8% ήταν απορριπτικές, δηλαδή περίπου 10.400 δανειολήπτες είχαν τεθεί εκτός προστασίας του νόμου.
Οι τράπεζες προσπαθούν στα δικαστήρια να αποδεικνύουν ότι οι δανειολήπτες που έχουν υποβάλει αιτήσεις για τον νόμο Κατσέλη είναι στην πραγματικότητα στρατηγικοί κακοπληρωτές. Ο ν. Κατσέλη αποκλείει από την προστασία του όσους δανειολήπτες κρίνεται ότι περιήλθαν σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών με δική τους υπαιτιότητα και δόλο.
Η κρίσιμη απόφαση του Αρείου Πάγου
Από τη νομολογία (απόφαση 1508/2022 του Αρείου Πάγου) έχει κριθεί ότι είναι υποχρέωση της τράπεζας να αποδείξει με συγκεκριμένα στοιχεία τον δόλο του οφειλέτη. Τέτοια στοιχεία είναι:
(α) το αρχικό και τελικό ύψος των τραπεζικών προϊόντων που ο οφειλέτης συμφώνησε να λάβει,
(β) ο χρόνος που τα συμφώνησε και τα έλαβε,
(γ) οι οικονομικές δυνατότητές του κατά τον χρόνο δημιουργίας των οφειλών, ή οι ευλόγως αναμενόμενες μελλοντικές οικονομικές του δυνατότητες,
(δ) η μηνιαία δόση που έπρεπε να καταβάλει και
(ε) τα έξοδα διαβιώσεως του, ώστε σε συνδυασμό και με τα εισοδήματα του κατά το χρόνο λήψεως των δάνειων, να καταστεί δυνατόν να κριθεί αν πρόβλεπε ως ενδεχόμενο ότι ο υπερδανεισμός του θα τον οδηγούσε σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών και παρά ταύτα αποδέχθηκε το αποτέλεσμα αυτό.
Το δικαστήριο έκρινε ότι ο οφειλέτης ενεργεί δολίως όταν με τις πράξεις ή παραλείψεις του επιδιώκει την αδυναμία των πληρωμών του ή προβλέπει ότι οδηγείται σε αδυναμία πληρωμών και δεν αλλάζει συμπεριφορά, αποδεχόμενος το αποτέλεσμα αυτό. Ειδικότερα, πρόκειται για τον οφειλέτη εκείνον ο οποίος καρπούται οφέλη από την υπερχρέωση του με την απόκτηση κινητών ή ακινήτων, πλην όμως είτε γνώριζε κατά την ανάληψη των χρεών ότι είναι αμφίβολη η εξυπηρέτηση τους, είτε από δική του υπαιτιότητα βρέθηκε μεταγενέστερα σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών.
Η εξαιτίας του δόλου μόνιμη αδυναμία του οφειλέτη, δεν είναι αναγκαίο να εμφανιστεί μετά την ανάληψη του χρέους, αλλά μπορεί να υπάρχει και κατά την ανάληψη αυτού, όταν δηλαδή ο οφειλέτης ήδη από την αρχή, αναλαμβάνοντας το χρέος, γνωρίζει ότι με βάση τα εισοδήματα του και τις εν γένει ανάγκες του δεν μπορεί να το εξυπηρετήσει, όπως έκρινε ο Άρειος Πάγος.
Παρότι η απόδειξη του δόλου δεν είναι μια εύκολη υπόθεση για τους νομικούς των τραπεζών, φαίνεται ότι έχουν κάνει σημαντικές προσπάθειες και καταφέρνουν στα δικαστήρια να αποδεικνύουν σε αρκετές περιπτώσεις ότι ο οφειλέτης είναι στρατηγικός κακοπληρωτής. Σε κάθε περίπτωση, από την εξέλιξη αυτών των διαδικασιών φαίνεται όχι χιλιάδες οφειλέτες θα βρεθούν στο τέλος χωρίς προστασία του νόμου Κατσέλη και θα είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν ή να αντιμετωπίσουν τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης.