Ακόμη και την επιβολή μιας σύγχρονης μορφής διατίμησης εξετάζει πλέον η κυβέρνηση, ξεφεύγοντας πολύ μακριά από τις επιταγές του φιλελευθερισμού για ελεύθερη διαμόρφωση των τιμών, καθώς διαπιστώνει ότι η απουσία ελέγχων στην αγορά στη διάρκεια της μεγάλης αύξησης του πληθωρισμού έχει οδηγήσει σε ακραία φαινόμενα «πληθωρισμού απληστίας», με τις επιχειρήσεις σε κλάδους βασικών αγαθών και υπηρεσιών να αυξάνουν κατά το δοκούν τα περιθώρια κέρδους τους.
Στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι μόνο στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα από όλες τις χώρες της ευρωζώνης, το 2022 τα κέρδη των επιχειρήσεων ήταν ο μοναδικός από τους τρεις παράγοντες διαμόρφωσης του πληθωρισμού (κέρδη, μισθοί, φόροι), ο οποίος οδήγησε στο μεγάλο ράλι ανατιμήσεων της προηγούμενης χρονιάς.
Στην κυβέρνηση έχει σημάνει συναγερμός για τις ανεξέλεγκτες αυξήσεις των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων, με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, να διαπιστώνει πριν από λίγες ημέρες (στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ) ότι «υπάρχει πράγματι μία λογική υποψία ότι πια δεν είναι (σ.σ.: αποτέλεσμα αυξήσεων στους συντελεστές παραγωγής, οι οποίοι μειώνονται, ας πούμε το κόστος ενέργειας έχει μειωθεί, αλλά αποκτά χαρακτηριστικά τα οποία τελικά έχουν να κάνουν με την ενίσχυση του περιθωρίου κέρδους των επιχειρήσεων. Αυτό το οποίο κάποιοι αποκάλεσαν "πληθωρισμό απληστίας"».
Στους κύκλους της ελληνικής βιομηχανίας έχει προκαλέσει αίσθηση, σε αυτό το πλαίσιο, ότι η τροπολογία που αναμένεται να ψηφισθεί για τον έλεγχο των περιθωρίων κέρδους δίνει, ίσως για πρώτη φορά, τη δυνατότητα στον υπουργό Ανάπτυξης να επιβάλει ένα καθεστώς που θυμίζει τη διατίμηση άλλων εποχών, καθώς του δίνει τη δυνατότητα να ορίσει ανώτατες επιτρεπόμενες τιμές σε όλα τα βασικά αγαθά και υπηρεσίες!
Στα χρόνια όπου λειτουργούν ελεύθερα οι αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα, στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ουδέποτε υπήρξε νομοθετική ρύθμιση που να δίνει τη δυνατότητα στον υπουργό Ανάπτυξης να καθορίζει τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών. Σε πολύ μικρή κλίμακα, ανάλογες πρωτοβουλίες είχαν αναληφθεί στο παρελθόν για τα υγρά καύσιμα, σε περιόδους μεγάλης έξαρσης των τιμών.
Ειδικότερα, η τροπολογία με θέμα «Περιστολή φαινομένων αθέμιτης κερδοφορίας» ορίζει ότι τα περιθώρια κέρδους σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες από την ψήφισή της μέχρι και το τέλος του έτους θα επιστρέψουν στο επίπεδο του τέλους Δεκεμβρίου 2021. Ειδικότερα, αναφέρει ότι: «Από την έναρξη ισχύος του παρόντος και έως την 31η Δεκεμβρίου 2023, απαγορεύεται η αποκόμιση μικτού κέρδους από την πώληση οποιουδήποτε προϊόντος ή την παροχή οποιασδήποτε υπηρεσίας που είναι απαραίτητη για την υγεία, τη διατροφή, τη διαβίωση, τη μετακίνηση, τη θέρμανση, την παραγωγή ζεστού νερού χρήσεως και την ασφάλεια του καταναλωτή, καθώς και από την πώληση σχολικών ειδών και γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, ιδίως πρώτων υλών για την παραγωγή λιπασμάτων, ζωοτροφών, ωμών δημητριακών παντός είδους, αλεύρων, ηλίανθου φυτικών ελαίων, όταν το περιθώριο μικτού κέρδους ανά μονάδα υπερβαίνει το αντίστοιχο περιθώριο μικτού κέρδους ανά μονάδα προ της 31ης Δεκεμβρίου 2021».
Μαζί με αυτή τη ρύθμιση για τα περιθώρια κέρδους, όμως, προστίθεται στην τροπολογία μια επιπλέον δυνατότητα που θα έχει ο υπουργός Ανάπτυξης. Για όλα τα αγαθά και υπηρεσίες που προαναφέρθηκαν, η τροπολογία ορίζει ότι «με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης δύναται να καθορίζεται ανώτατη τιμή πώλησης στους καταναλωτές».
Σύμφωνα με πληροφορίες, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου δεν έχει σκοπό να αξιοποιήσει στην πράξη αυτή τη ρύθμιση, που θα ήταν άλλωστε εξαιρετικά δύσκολη στην εφαρμογή της. Όμως, η διατίμηση μετατρέπεται σε μια απειλή προς τις βιομηχανικές και εν γένει προμηθευτικές επιχειρήσεις, ώστε να υποχρεωθούν να σεβασθούν την απόφαση για τα περιθώρια κέρδους, η οποία προϋποθέτει ότι θα πρέπει να προχωρήσουν σε μειώσεις τιμών, δεδομένου ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις αύξησαν σημαντικά τα περιθώριά τους πέρα από τα όρια της προηγούμενης νομοθετικής ρύθμισης, με την οποία «πάγωναν» στο επίπεδο του Σεπτεμβρίου 2021.
Η κυβέρνηση φέρει σοβαρή ευθύνη για την καταστρατήγηση αυτής της διάταξης, όπως αναφέρουν κύκλοι της αγοράς, καθώς δεν προχώρησε σε ελέγχους στη βιομηχανία και στους εισαγωγείς, αλλά μόνο σε επίπεδο λιανικού εμπορίου, αφήνοντας τους προμηθευτές να διαμορφώνουν τα περιθώρια κέρδους κατά το δοκούν.
Για να «μαζέψει» τα περιθώρια κέρδους, η κυβέρνηση προσανατολίζεται σε αυστηρούς ελέγχους και στη βιομηχανία. Σύμφωνα με την τροπολογία, οι αρμόδιες αρχές θα έχουν μεγάλες ελεγκτικές εξουσίες, αφού θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε κάθε πληροφορία, δεδομένο και έγγραφο από οιαδήποτε πηγή που διευκολύνει τον έλεγχο οιασδήποτε πιθανολογούμενης παράβασης. Επίσης, να διενεργούν έλεγχο, ο οποίος συμπεριλαμβάνει την πρόσβαση σε κάθε χώρο ή μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιεί ο προμηθευτής, τον οποίον αφορά ο έλεγχος, ή να παραγγέλλουν ελέγχους που διενεργούνται από άλλες δημόσιες αρχές, προκειμένου να λαμβάνονται, να εξετάζονται και να κατάσχονται στοιχεία, δεδομένα ή έγγραφα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του ελέγχου, ανεξαρτήτως του μέσου αποθήκευσής τους. Επιπλέον, θα μπορούν να διατηρούν στην κατοχή τους τα στοιχεία, τα δεδομένα και τα έγγραφα που προκύπτοκατά τη διεξαγωγή του ελέγχου για όσο χρόνο και στον βαθμό που απαιτείται για την ομαλή διεκπεραίωση του ελέγχου και να αναζητούν την παροχή πληροφοριών όσον αφορά στα πραγματικά περιστατικά από κάθε εκπρόσωπο ή μέλος του προσωπικού του προμηθευτή που ελέγχεται, ο οποίος έχει την υποχρέωση να παρέχει πληροφορίες και εξηγήσεις όσον αφορά στα πραγματικά περιστατικά, τα δεδομένα ή τα έγγραφα που σχετίζονται με το αντικείμενο του ελέγχου.
Οι κυρώσεις που προβλέπονται αρχίζουν από απλή σύσταση και φθάνουν σε πρόστιμα έως 1.000.000 ευρώ. Επίσης, θα εεπιβάλλονται εις βάρος του ελεγχόμενου προσώπου πρόστιμο έως πενήντα χιλιάδων (50.000) ευρώ, εάν αυτό αποκρύψει, παραποιήσει ή δεν προσκομίσει τα στοιχεία που ζητούνται από τις αρμόδιες αρχές ή παρεμποδίσει με οποιονδήποτε τρόπο την άσκηση των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων τους.