Η σφοδρή κακοκαιρία Γηρυόνης ανέδειξε με εμφατικό τρόπο, μια ακόμα σοβαρή πτυχή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, που δεν έχει τύχει ακόμα της δέουσας προσοχής στη χώρα μας: την καταστροφή συγκοινωνιακών δικτύων.
Από την πλημμύρα στην Κινέττα η εθνική οδός Αθηνών – Κορίνθου έκλεισε τελείως για αρκετές ώρες και μερικώς (στο ρεύμα προς Κόρινθο) για μια περίπου μέρα, με αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό επί ώρες εκατοντάδων ΙΧ και φορτηγών και γενικότερα την πρόκληση κυκλοφοριακού εμφράγματος σε έναν από δύο μεγαλύτερους οδικούς άξονες της χώρας.
Η Ρόδος είναι από χθες «κομμένη» στα δύο, καθώς από την κακοκαιρία κατέρρευσε μεγάλο τμήμα της γέφυρας Μάκκαρη (φωτο), που βρίσκεται επί της εθνικής οδού Ρόδου – Λίνδου. Το συγκεκριμένο τμήμα δεν άντεξε τον τεράστιο όγκο νερού και τους ισχυρούς ανέμους.
Δρόμοι, γέφυρες, λιμάνια, αεροδρόμια κινδυνεύουν σοβαρά από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (πλημμύρες, υψηλές θερμοκρασίες, έντονες βροχοπτώσεις κλπ.) και θα πρέπει έγκαιρα και με σχέδιο να θωρακιστούν, ώστε να αντέχουν σε ακραίες καιρικές συνθήκες, που θα γίνονται ολοένα και συχνότερες.
Οι κίνδυνοι που απειλούν τις μεταφορές περιλαμβάνουν πχ κατάρρευση γεφυρών, διάβρωση οδοστρώματος, στρέβλωση σιδηροδρομικών γραμμών, και έχουν σοβαρές ευρύτερες επιπτώσεις όχι μόνο στις μεταφορές αλλά και στο εμπόριο, τον τουρισμό, συνολικά την οικονομία. Ήδη εκτιμάται ότι οι ζημιές από την κλιματική αλλαγή σε οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα φθάνουν παγκοσμίως στα 22 δισ. δολάρια τον χρόνο.
Όπως επεσήμανε σε πρόσφατη συνέντευξη τύπου στην Αθήνα, ο επικεφαλής του τομέα Υποδομών - Μεταφορών της Οικονομικής Επιτροπής για την Ευρώπη του ΟΗΕ Κωνσταντίνος Αλεξόπουλος, υποδομές που κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του '50 ή του '70 τώρα υποφέρουν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ο ίδιος αποκάλυψε ότι η Επιτροπή έχει αποτυπώσει σε έναν ηλεκτρονικό χάρτη (GIS) τις υποδομές μεταφορών μαζί με τα σενάρια για τις ανά περιοχή πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Από το χάρτη προκύπτει έμμεσα ποιές είναι οι υποδομές που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς βρίσκονται σε περιοχές όπου είναι αντίστοιχα υψηλότερος ο κίνδυνος για πλημμύρες, υψηλές θερμοκρασίες, κλπ. Ενδεικτικά τα σενάρια που εξετάζονται στη μελέτη, τα οποία αφορούν την περίοδο 2051 - 2080 υποδεικνύουν ότι μεγάλες περιοχές της Ελλάδας αλλά και της Πορτογαλίας, Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Τουρκίας μπορεί να έχουν 50 - 60 περισσότερες ημέρες καύσωνα το χρόνο και λιγότερες βροχοπτώσεις. Επίσης καταγράφονται 21 ευρωπαϊκοί αυτοκινητόδρομοι (μεταξύ αυτών ο Ε55) στους οποίους θα πρέπει να γίνει ανάλυση επιπτώσεων για εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες ενώ 169 λιμάνια της χώρας μας θα αντιμετωπίσουν το 2080 τον κίνδυνο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Όπως επεσήμανε ο κ. Αλεξόπουλος είναι ανάγκη να εκπονηθεί και από την Ελλάδα συνολικό σχέδιο εκτίμησης του κινδύνου και αναβάθμισης των κρίσιμων υποδομών (δρόμοι , γέφυρες, αεροδρόμια, λιμάνια, κέντρα logistics) που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. "Χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία έχουν ήδη υλοποιήσει αυτόν το σχεδιασμό", είπε.
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στις μεταφορές
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, οι αυξήσεις της συχνότητας και της διάρκειας των κυμάτων θερμότητας θέτουν σημαντικές προκλήσεις στις επιχειρήσεις και στις υπηρεσίες σιδηροδρόμων και οδικών μεταφορών, λόγω των φθορών των σιδηροδρομικών γραμμών (κάμψη λόγω θερμότητας) και της εφαρμογής περιορισμών ταχύτητας. Η ξηρασία και η υψηλή θερμοκρασία οδηγούν σταδιακά στην καθίζηση της ασφάλτου, γεγονός που επηρεάζει την απόδοση και την ανθεκτικότητα (PIARC, 2012). Το πρόσθετο ετήσιο κόστος για την αναβάθμιση του ασφαλτικού συνδετικού υλικού για την Ευρωπαϊκή Ένωση βάσει σεναρίων κυμαίνεται μεταξύ 38,5-135 εκατομμύρια ευρώ για το χρονικό διάστημα 2040 και 2070 και 65-210 εκατομμύρια ευρώ μεταξύ 2070 και 2100. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι οδικές επιφάνειες συνήθως αντικαθίστανται κάθε 20 χρόνια. Ως εκ τούτου, οι κλιματικές επιπτώσεις θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη κατά την αντικατάσταση.
Από την άλλη πλευρά, τα υδρομετεωρολογικά φαινόμενα, όπως οι έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες και ξηρασίες, μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά από ένα βαρύ γεγονός βροχόπτωσης. Απαιτείται απόκριση έκτακτης ανάγκης, καθώς και μέτρα στήριξης της δομικής ακεραιότητας, της συντήρησης δρόμων, γεφυρών και συστημάτων αποστράγγισης (USDOT, 2012, Palko, 2017). Τα μελλοντικά έξοδα για την προστασία γεφυρών από πλημμύρες έχουν εκτιμηθεί σε περισσότερα από 500 εκατομμύρια ευρώ ετησίως για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚ, 2012 · ECE, 2015). Οι προσαρμοστικές πρακτικές κατασκευής και συντήρησης μπορούν να περιλαμβάνουν την κατασκευή κατάλληλης αποστράγγισης και τη χρήση διαπερατών οδοστρωμάτων (Willway et al., 2008).
Όσον αφορά στη στάθμη της θάλασσας από την απόψυξη των πάγων και τις καταιγίδες, τα φαινόμενα που παρατηρούνται είναι η μέση αύξηση της στάθμης και οι ακραίες τιμές επιπέδων της θάλασσας που μεταφράζονται σε διάβρωση των παράκτιων οδών, πλημμύρες, ζημιές και διάβρωση γεφυρών, αλυσιδωτή ζημιά στα παράκτια περιουσιακά στοιχεία, διακοπή της εκμετάλλευσης των παράκτιων σιδηροδρόμων, καθίζηση καναλιών πλοήγησης, αλλά και αύξηση στα έξοδα συντήρησης.