Νέα «όπλα» για τη μάχη με την ανθεκτική υπέρταση, που -όχι τυχαία- χαρακτηρίζεται και «σιωπηλός δολοφόνος» ετοιμάζουν οι επιστήμονες. Πρόκειται για μη φαρμακευτικές, ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες, με τη χρήση στεντ καρωτίδων ή με τη νεφρική απονεύρωση, οι οποίες ωστόσο δεν εφαρμόζονται ακόμη ευρέως.
Η υπέρταση χαρακτηρίζεται ως «σιωπηλός δολοφόνος» επειδή πολλές φορές εμφανίζεται χωρίς συμπτώματα, ενώ στην περίπτωση που η αρτηριακή πίεση δεν πέφτει με φάρμακα, οι ασθενείς βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανθεκτική υπέρταση και φυσικά με αυξημένο κίνδυνο εμφραγμάτων και εγκεφαλικών.
Για την υπέρταση και τους κινδύνους της καθώς και τις νέες, ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους για την αντιμετώπισης της ανθεκτικής υπέρτασης, μίλησε στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο καθηγητής Παθολογίας - Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown, στην Ουάσινγκτον των ΗΠΑ και διευθυντής του Προγράμματος Επεμβατικής Καρδιολογίας, Υπέρτασης και Αγγειακών Νοσημάτων στο VA Medical Center της Ουάσινγκτον, Βασίλης Παπαδημητρίου, ο οποίος αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Ιατρικού Τμήματος της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ.
Ο κ. Παπαδημητρίου είναι εξειδικευμένος στη νεφρική συμπαθητική απονεύρωση για τη θεραπεία της ανθεκτικής υπέρτασης, έναν τομέα στον οποίο θεωρείται από τους πρωτοπόρους παγκοσμίως. Οι πρωτοποριακές εργασίες του στον τομέα της νεφρικής συμπαθητικής απονεύρωσης την τελευταία δεκαετία διεξάγονται σε συνεργασία με τον καθηγητή Καρδιολογίας του Τμήματος Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνο Τσιούφη και με τον αναπληρωτή καθηγητή Παθολογίας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Μιχαήλ Δούμα.
Γιατί η υπέρταση είναι σιωπηλός δολοφόνος;
Η υπέρταση χαρακτηρίζεται ως σιωπηλός δολοφόνος γιατί στον περισσότερο κόσμο εμφανίζεται χωρίς συμπτώματα, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικών. Όταν μαζί με την υπέρταση υπάρχουν και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες (π.χ. διαβήτης, υψηλή χοληστερίνη, οικογενειακό ιστορικό κ.λπ.), ο κίνδυνος διπλασιάζεται ή και τριπλασιάζεται.
Όμως υπάρχει και ο κίνδυνος που οφείλεται αποκλειστικά στην υπέρταση. Ο επιπολασμός της στην Ελλάδα πρέπει να είναι μεταξύ 25 και 30%. Στην Αμερική ήταν 32%, με πρόσφατες εκτιμήσεις που βασίζονται στα παλιά κριτήρια, ενώ με τα νέα κριτήρια έχει φτάσει το 42%.
Όταν λέμε υπέρταση εννοούμε, με τον παλιό ορισμό, συστολική πίεση πάνω από 140 (με το νέο ορισμό 130) ή διαστολική πάνω από 90 σε ασθενή που δεν παίρνει φάρμακα, τουλάχιστον τρεις φορές σε διαφορετικές μετρήσεις σε διαφορετικές ημέρες, διότι η πίεση παρουσιάζει διακύμανση από μέρα σε μέρα.
Οι μετρήσεις για να διαγνωστεί η υπέρταση πρέπει να γίνονται από ειδικό και σύμφωνα με τις οδηγίες των επιστημονικών εταιρειών που ασχολούνται με την υπέρταση. Η τυχαία μέτρηση της πίεσης δεν εκπροσωπεί τίποτα. Η μέτρηση πρέπει να γίνεται από κάποιον που ξέρει να τη μετράει, με το σωστό μανόμετρο, στο σωστό μέγεθος, σε σωστές συνθήκες, ο άνθρωπος του οποίου μετράται η πίεση πρέπει να είναι σε κατάσταση ηρεμίας για πέντε λεπτά τουλάχιστον, πρέπει να κάθεται, τα πόδια να ακουμπούν στο έδαφος και η πλάτη να στηρίζεται, ακουμπώντας στην καρέκλα.
Βέβαια, σήμερα, υπάρχουν και τα αυτόματα μανόμετρα, τα οποία μπορεί να αγοράσει κάποιος και να κάνει τις μετρήσεις του. Όμως δεν είναι όλα αξιόπιστα. Ωστόσο υπάρχουν και πιστοποιημένα από επιστημονικές εταιρείες και οργανισμούς, τα οποία είναι αξιόπιστα. Οι μετρήσεις που θα κάνει κάποιος στο σπίτι με πιστοποιημένο μανόμετρο, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, για ένα χρονικό διάστημα και σε συγκεκριμένες ώρες, εφόσον γίνονται σωστά, μπορεί να έχουν προγνωστική σημασία.
Τι είναι η ανθεκτική υπέρταση και τι νεότερο υπάρχει στην αντιμετώπισή της;
Ανθεκτική υπέρταση, με απλά λόγια, είναι αυτή η οποία δεν ρυθμίζεται παρά τη χορήγηση φαρμάκων. Στους ασθενείς που έχουν δυσκολία στη ρύθμιση της πίεσής τους με φαρμακευτικές αγωγές σε διάφορα σχήματα, τελευταία, προσπαθούμε να δώσουμε καινούργιους συνδυασμούς, όπως η χορήγηση των αναστολέων της αλδοστερόνης, οι οποίοι βοηθούν πολύ στη ρύθμιση.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε επιδοθεί σε μία μεγάλη προσπάθεια να βρούμε ελάχιστα επεμβατικούς τρόπους να ρυθμίζουμε την πίεση και ο σημαντικότερος από αυτούς είναι η απονεύρωση των νεφρικών αρτηριών.
Έχουν γίνει και άλλες προσπάθειες. Πριν από χρόνια είχαμε αρχίσει με ένα σύστημα με ένα εμφυτεύσιμο όργανο, κάτι σαν βηματοδότη, που προκαλεί διέγερση των υποδοχέων των καρωτίδων και αυτό στην αρχή φαινόταν να δουλεύει και ρύθμιζε αρκετά την πίεση, αλλά στη συνέχεια αποδείχτηκε ότι η μακροχρόνια η ρύθμιση της πίεσης δεν ήταν ικανοποιητική και το σύστημα αυτό δεν προχώρησε.
Σήμερα, επιστήμονες στην Αμερική το έχουν αντικαταστήσει με ένα στεντ που τοποθετείται μέσα στις καρωτίδες και τα αποτελέσματα από τις προκαταρκτικές μελέτες είναι εντυπωσιακά. Ωστόσο θα πρέπει να συνεχιστούν οι μελέτες προκειμένου να διαπιστωθεί η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα της μεθόδου.
Τι είναι η νεφρική απονεύρωση;
Οι περισσότερες μελέτες που κάνουμε εμείς, αφορούν τη νεφρική απονεύρωση, δηλαδή την καταστροφή των συμπαθητικών ινών που πηγαίνουν στο τοίχωμα της νεφρικής αρτηρίας, γιατί από χρόνια ξέρουμε ότι αυτές είναι υπεύθυνες για τη δημιουργία υπέρτασης με δύο τρόπους:
Πρώτον γιατί επηρεάζουν τη λειτουργία του νεφρού και ο νεφρός παράγει πολλές ορμόνες, οι οποίες ευθύνονται για την κατακράτηση άλατος και υγρών και έτσι αυξάνουν τον όγκο του αίματος, πράγμα που συντελεί στην αύξηση της πίεσης.
Ο δεύτερος τρόπος είναι ότι υπάρχουν ίνες από το νεφρό, που πηγαίνουν μέσω της σπονδυλικής στήλης στον εγκέφαλο και του δίνουν σήματα, με συνέπεια την αύξηση των περιφερικών αντιστάσεων και της καρδιακής λειτουργίας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία, σύσπαση της αριστερής κοιλίας και αύξηση του όγκου παλμού, με αποτέλεσμα την αύξηση της πίεσης.
Ελπίζαμε και ελπίζουμε ότι η διακοπή των ινών αυτών θα βοηθήσει σημαντικά στη ρύθμιση της πίεσης. Δεν είναι μια επέμβαση ρουτίνας ακόμα. Εμείς ακόμα χρησιμοποιούμε αυτή τη μέθοδο μόνο μέσα στο πλαίσιο της ερευνητικής μελέτης.
Η μέθοδος αυτή δεν υπάρχει στην «ελεύθερη αγορά» στην Αμερική και σε πολλές χώρες στην Ευρώπη δεν συνιστάται από τις υπερτασικές επιστημονικές εταιρείες.
Στις περισσότερες χώρες που έχουμε επαφές, οι οδηγίες λένε ότι χρειάζονται κι άλλα στοιχεία, πριν ακόμα το συστήσουμε για το κοινό. Γίνεται μια επιλογή ασθενών και κυρίως μόνο μέσα στο πλαίσιο των επιστημονικών μελετών. Το ίδιο ισχύει για τα στεντ των καρωτίδων. Σε ένα άρθρο μου, που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα, έχω τονίσει ότι πρέπει να ξεκαθαρίζουμε στους αρρώστους που πλησιάζουμε για αυτή την επέμβαση, ότι με τη μέθοδο που χρησιμοποιούμε σήμερα δεν πρόκειται να απαλλαγούν από τα φάρμακα και δεν πρόκειται να θεραπευθεί για πάντα η υπέρτασή τους, αλλά θα βελτιωθεί και θα φτάσει σε χαμηλότερα επίπεδα και ενδεχομένως θα παίρνουν ένα με δύο φάρμακα λιγότερα.
Τι έχουν δείξει, μέχρι στιγμής, οι μελέτες που αφορούν τη νεφρική απονεύρωση;
Η μέθοδος αυτή έχει μελετηθεί σε δύο γενικές ομάδες ασθενών. Σε αυτούς που παίρνουν τρία φάρμακα και η συστολική πίεσή τους παραμένει πάνω από 150 ή σε αυτούς που δεν παίρνουν κανένα φάρμακο και η πίεσή τους διατηρείται πάνω από 150-160.
Οι μελέτες έδειξαν ότι από αυτούς που δεν παίρνουν φάρμακο, το ένα τρίτο περίπου μπορεί να ρυθμιστεί και να μη χρειάζονται φάρμακα και αυτό το στοιχείο νομίζω ότι είναι πάρα πολύ καλό. Είναι 30%, είναι μικρό το ποσοστό, αλλά το γεγονός ότι μπορεί να μην παίρνουν φάρμακα για μία ολόκληρη ζωή είναι ένα ενθαρρυντικό στοιχείο, που μπορεί να οδηγήσει στην θεραπεία μερικών ασθενών.
Η άλλη ομάδα αρρώστων είναι αυτοί που παίρνουν δύο ή τρία ή τέσσερα ή πέντε ή έξι φάρμακα και δεν ρυθμίζονται. Και σε αυτούς θα βοηθήσει για την καλύτερη ρύθμιση. Θέλω να επαναλάβω ότι η μέθοδος με την οποία κάνουμε απονεύρωση δεν έχει ακόμα τελειοποιηθεί, είναι σε εξέλιξη και χρειαζόμαστε καινούργια, πολύ περισσότερα στοιχεία, για να καταλήξουμε στο τι θα προσφέρουμε στον ασθενή.
Τι πρέπει να κάνει κάποιος για να διατηρεί χαμηλή την πίεση;
- Πρέπει να προσπαθεί να μην παίρνει βάρος περισσότερο από το κανονικό και να το διατηρεί σταθερό.
- Να κάνει άσκηση, αν μπορεί καθημερινά ή τουλάχιστον πέντε φορές την εβδομάδα, για 30 λεπτά· δεν χρειάζεται να είναι πολύ έντονη άσκηση.
- Να ρυθμίσει τη δίαιτά του, δηλαδή όχι πολύ αλάτι και όχι πολλά λιπαρά για να μην παίρνει βάρος.
Αν κάνει κανείς αυτά, ελαττώνει όσο γίνεται τις πιθανότητες να εμφανίσει υπέρταση. Δυστυχώς όμως υπάρχει σημαντικός κληρονομικός παράγοντας.