Την ενεργοποίηση του θεσμού των μικροπιστώσεων σχεδιάζει το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, στοχεύοντας στο να δώσει πρόσβαση σε δανεισμό σε μικρές επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες και φυσικά πρόσωπα που παραμένουν αποκλεισμένοι από το τραπεζικό σύστημα.
Το σχέδιο προβλέπει τη σύσταση μη τραπεζικών οργανισμών μικροχρηματοδότησης, που θα χορηγούν μικρά δάνεια-έως 25.000 ευρώ- χωρίς υποθήκη, σε επιχειρήσεις μικρού «βεληνεκούς», σε νέους επιχειρηματίες, ελεύθερους επαγγελματίες ακόμη και ανέργους, που είναι αποκλεισμένοι από την τραπεζική χρηματοδότηση. Η αποπληρωμή του δανείου, που όπως προαναφέρθηκε έχει ως «ταβάνι» τις 25.000 ευρώ, θα γίνεται από 12 έως και 120 μηνιαίες δόσεις.
Κεντρική στόχευση του υπουργείου Οικονομίας είναι να δημιουργήσει ένα «καθαρό» πεδίο με κανόνες για σύσταση μη τραπεζικών αυτόνομων οργανισμών, ακολουθώντας το παράδειγμα ευρωπαϊκών χωρών, όπου ο εν λόγω θεσμός είναι διαδεδομένος και «κατοχυρωμένος».
Σ’ ό,τι αφορά στο σκέλος της σύστασης, η Τράπεζα της Ελλάδος θα είναι υπεύθυνη για την χορήγηση αδειών λειτουργίας στα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων. Εκτιμάται, ότι εντός του πρώτου εξαμήνου του 2019, θα δοθούν οι πρώτες άδειες σε ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων, κάποια εκ των οποίων θα χορηγούν δάνεια και με επιδοτούμενο επιτόκιο.
Οι κύριοι πυλώνες του νομοσχεδίου που «αποκαλύπτονται» σήμερα μέσω της εφημερίδας «Ναυτεμπορική», είναι οι εξής:
Οι μορφές των δανείων
Σύμφωνα με τη νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων που θα συσταθούν θα πρέπει να χορηγούν τις ακόλουθες μορφές μικροχρηματοδοτήσεων:
1) επιχειρηματικές μικροχρηματοδοτήσεις
Ως τέτοιες νοούνται ιδίως:
α) όλες οι μορφές πιστώσεων έως το όριο των 25.000 ευρώ που χορηγούνται είτε για την κάλυψη επενδυτικών αναγκών είτε ως κεφάλαιο κίνησης,
β) προϊόντα χρηματοδοτικής μίσθωσης έως 25.000 ευρώ για την απόκτηση εξοπλισμού,
γ) αυτοτελείς εγγυήσεις έως το όριο των 25.000 ευρώ, οι οποίες δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη δανείων από άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα.
2) προσωπικές μικροχρηματοδοτήσεις
Ως τέτοιες νοούνται ιδίως προσωπικές πιστώσεις, τακτής λήξης, για:
α) εκπαιδευτικούς σκοπούς έως 10.000 ευρώ,
β) την ενίσχυση δημόσιων πολιτικών ή με σκοπό την κοινωνική και οικονομική ένταξη ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, έως το ποσό των 25.000 ευρώ, που αφορούν ιδίως την αντιμετώπιση των ακόλουθων καταστάσεων:
- ανεργία,
- αναστολή ή μείωση του χρόνου εργασίας για λόγους που δεν οφείλονται στη δική τους βούληση.
Ποιοι έχουν δικαίωμα να λάβουν δάνεια
1. Δικαιούχοι των επιχειρηματικών μικροχρηματοδοτήσεων είναι οι εξής:
α) πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις,
β) φυσικά πρόσωπα για τη σύσταση πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων,
γ) αυτοαπασχολούμενοι,
δ) Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.
2. Δικαιούχοι των προσωπικών μικροχρηματοδοτήσεων είναι οι εξής:
α) φυσικά πρόσωπα για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών,
β) δικαιούχοι προγραμμάτων εφαρμογής δημόσιας πολιτικής,
γ) ευάλωτες κοινωνικά ομάδες.
Υποχρέωση διαφάνειας στους όρους συναλλαγών
Τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων συνάπτουν σύμβαση με τους δικαιούχους, στην οποία μεταξύ άλλων περιγράφονται οι όροι δανειοδότησης και ειδικότερα:
- το επιτόκιο της μικροχρηματοδότησης, επισημαίνοντας αν πρόκειται για σταθερό ή κυμαινόμενο ή συνδυασμό και των δύο, καθώς και πληροφορίες για τυχόν επιβαρύνσεις που περιλαμβάνονται στο συνολικό κόστος της πίστωσης για τον καταναλωτή,
- το συνολικό κόστος της μικροχρηματοδότησης,
- η διάρκεια αποπληρωμής της μικροχρηματοδότησης,
- ο αριθμός και το ποσό των δόσεων,
- το περιεχόμενο των συμβουλευτικών υπηρεσιών και το κόστος αυτών,
- η διαδικασία είσπραξης ανεξόφλητων οφειλών,
- το δικαίωμα καταγγελίας,
- η διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών.
Σημειώνεται ότι ο δικαιούχος έχει το δικαίωμα υπαναχώρησης εντός 14 ημερών από την υπογραφή της σύμβασης, ανεξαρτήτως αν στο διάστημα αυτό έχει ήδη γίνει εκταμίευση του δανείου. Στην τελευταία περίπτωση το συνολικό ποσό επιστρέφεται άτοκα στο ακέραιο εφάπαξ ταυτόχρονα με τη δήλωση υπαναχώρησης, αλλά ο δανειολήπτης επιβαρύνεται με το αντίστοιχο διαχειριστικό κόστος.
Σε περίπτωση μη εξυπηρετούμενης οφειλής, το ίδρυμα μικροχρηματοδότησης εφαρμόζει τις διαδικασίες που προβλέπονται στον Κώδικα Δεοντολογίας για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων ιδιωτικών οφειλών σύμφωνα με την αριθμ. 195/1/29.7.2016 απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδος (2376/Β’/2-8-2016).
Τα δικαιολογητικά
Πέραν του αρχικού κεφαλαίου, για να αποκτήσει άδεια λειτουργίας ως ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων με έδρα στην Ελλάδα ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει στην Τράπεζα της Ελλάδος ΕΛΛ αίτηση συνοδευόμενη από τα εξής στοιχεία:
α) πρόγραμμα δραστηριοτήτων, στο οποίο αναφέρεται το είδος των προβλεπόμενων προϊόντων μικροχρηματοδοτήσεων, με ειδική περιγραφή της τυχόν κοινωνικής αποστολής,
β) επιχειρηματικό σχέδιο που περιλαμβάνει πρόβλεψη προϋπολογισμού για τα τρία πρώτα οικονομικά έτη, το οποίο καταδεικνύει την ικανότητα του ιδρύματος μικροχρηματοδοτήσεων να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα και ανάλογα συστήματα, πόρους και διαδικασίες που εξασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία του,
γ) στοιχεία που τεκμηριώνουν ότι το ίδρυμα διαθέτει το αρχικό κεφάλαιο, όπως ορίζεται στο σχετικό άρθρο, το οποίο έχει καταβληθεί το αργότερο κατά τη στιγμή της αδειοδότησης,
δ) περιγραφή του οργανωτικού πλαισίου διακυβέρνησης και των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου του αιτούντος, συμπεριλαμβανομένης της διοικητικής και λογιστικής οργάνωσης και της διαχείρισης κινδύνου, η οποία καταδεικνύει ότι το εν λόγω οργανωτικό πλαίσιο και οι μηχανισμοί είναι αναλογικοί, κατάλληλοι, ορθοί και επαρκείς,
ε) περιγραφή της οργανωτικής δομής του αιτούντος και, όπου ενδείκνυται, της σχεδιαζόμενης χρήσης αντιπροσώπων και υποκαταστημάτων, καθώς και των επιτόπιων και μη επιτόπιων ελέγχων αυτών τους οποίους δεσμεύεται να πραγματοποιεί ο αιτών τουλάχιστον ετησίως, και περιγραφή των ρυθμίσεων εξωτερικής ανάθεσης,
στ) καταστατικό της εταιρείας και όλες τις τροποποιήσεις του,
ζ) ταυτότητα των φυσικών και νομικών προσώπων που κατέχουν, άμεσα ή έμμεσα, ειδική συμμετοχή στο ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων, όπως αυτή ορίζεται στην περίπτ. 33 της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 4261/2014 (Α’ 107), το μέγεθος της πραγματικής τους συμμετοχής, καθώς και στοιχεία για την καταλληλότητά τους, εν όψει της ανάγκης να εξασφαλισθεί η ορθή και συνετή διαχείριση του ιδρύματος μικροχρηματοδοτήσεων,
η) ταυτότητα των νομικών και φυσικών προσώπων που, ακόμη κι αν δεν καταλαμβάνονται από την προηγούμενη περίπτωση, ασκούν έλεγχο επί του ιδρύματος μικροχρηματοδοτήσεων, μέσω έγγραφης ή άλλης συμφωνίας ή διά κοινών πράξεων, κατά την έννοια της παρ. 5 του άρθρου 23 του ν. 4261/2014,
θ) ταυτότητα των μελών του διοικητικού συμβουλίου, των διευθυντικών στελεχών και των υπευθύνων για τη διαχείριση του ιδρύματος μικροχρηματοδοτήσεων, των υπευθύνων χορήγησης των μικροχρηματοδοτήσεων και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών του ιδρύματος, καθώς και στοιχεία που αποδεικνύουν ότι διαθέτουν κατάλληλες γνώσεις και εμπειρία για την άσκηση των καθηκόντων τους, καθώς και αντίγραφο ποινικού μητρώου δικαστικής χρήσης,
ι) περιγραφή της πιστωτικής πολιτικής του αιτούντος που ασκείται κατά περίπτωση για την αντιμετώπιση του πιστωτικού κινδύνου για όλες τις μορφές μικροχρηματοδότησης του άρθρου 20 που διαθέτει και περιγραφή της πολιτικής της αξιολόγησης ποιότητας του χαρτοφυλακίου,
ια) περιγραφή εσωτερικών διαδικασιών καταγραφής και αντιμετώπισης των καταγγελιών των δικαιούχων,
ιβ) περιγραφή της διαδικασίας ελέγχου, διαχείρισης και παρακολούθησης ενός περιστατικού ασφαλείας, καθώς και των παραπόνων των πελατών για ζητήματα σχετικά με την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού αναφοράς περιστατικών,
ιγ) περιγραφή της διαδικασίας αρχειοθέτησης, παρακολούθησης, εντοπισμού και περιορισμού της πρόσβασης σε ευαίσθητα δεδομένα πληρωμών, και ορισμό υπευθύνου προστασίας προσωπικών δεδομένων, σε συμμόρφωση και με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) (ΕΕ L 119),
ιδ) περιγραφή των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου που έχει θεσπίσει ο αιτών ώστε να τηρεί τις υποχρεώσεις σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και τον Κανονισμό (ΕΕ) 2015/847 (ΕΕ L 141),
ιε) περιγραφή των διαχειριστικών συστημάτων πληροφορικής,
ιστ) σχέδιο της αίτησης πιστοποίησης ως προς τις προβλέψεις του Κώδικα, το οποίο έχει υποβληθεί από τον αιτούντα στην αρμόδια Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
ιζ) διεύθυνση των κεντρικών γραφείων του αιτούντος,
ιη) αν προτίθεται να χορηγεί μικροχρηματοδοτήσεις μέσω αντιπροσώπου, όνομα και διεύθυνση αυτού και περιγραφή των μηχανισμών ελέγχου για τη συμμόρφωσή του με τις απαιτήσεις του νόμου και την απρόσκοπτη άσκηση εποπτείας από την Τράπεζα της Ελλάδος. Το ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων έχει πλήρη ευθύνη για τις πράξεις και κάθε δραστηριότητα των αντιπροσώπων, των υποκαταστημάτων ή των επιχειρήσεων προς τους οποίους έχει γίνει εξωτερική ανάθεση.
Κοινοποίηση της απόφασης για την άδεια λειτουργίας
1. Μέσα σε δύο μήνες από την παραλαβή της αίτησης ή, αν η αίτηση είναι ελλιπής, μέσα σε δύο μήνες από την παραλαβή όλων των πληροφοριών που απαιτούνται για τη λήψη απόφασης, η Τράπεζα της Ελλάδος ενημερώνει τον αιτούντα αν η αίτησή του έγινε δεκτή ή απορρίφθηκε. Η απόρριψη της αίτησης αιτιολογείται επαρκώς.
2. Η Τράπεζα της Ελλάδος ενημερώνει τον αιτούντα το αργότερο 20 μέρες πριν από τη λήξη της αρχικής ή μεταγενέστερης προθεσμίας των δύο μηνών για τις ελλείψεις του φακέλου της αίτησής του. Η απόφαση με την οποία χορηγείται άδεια λειτουργίας εκδίδεται σε κάθε περίπτωση εντός τετραμήνου από την υποβολή του πλήρους φακέλου στην Τράπεζα της Ελλάδος και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Ανάκληση της άδειας λειτουργίας
1. Η ΤτΕ μπορεί να ανακαλέσει την άδεια λειτουργίας ιδρύματος μικροχρηματοδοτήσεων μόνο αν το ίδρυμα:
α) δεν έχει κάνει χρήση της άδειας λειτουργίας μέσα σε 12 μήνες, ή παραιτείται ρητώς απ’ αυτήν ή έπαυσε να ασκεί τη δραστηριότητά του για περίοδο μεγαλύτερη των έξι μηνών,
β) απέκτησε την άδεια λειτουργίας με ψευδείς δηλώσεις ή με οποιονδήποτε άλλο παράτυπο τρόπο,
γ) δεν πληροί πλέον τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες χορηγήθηκε η άδεια λειτουργίας ή παραλείπει να ενημερώσει την Τράπεζα της Ελλάδος σχετικά με σημαντικές εξελίξεις ως προς το θέμα αυτό,
δ) έχει διαπράξει σοβαρές και επανειλημμένες παραβάσεις του νόμου και των αποφάσεων που εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότηση από την Τράπεζα της Ελλάδος,
ε) χρησιμοποιείται ως μέσο για νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδοτεί εγκληματικές δραστηριότητες,
στ) έχει υποπέσει σε άλλη παράβαση που προβλέπει ως κύρωση την ανάκληση της άδειάς του σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας,
ζ) παρακωλύει με οποιονδήποτε τρόπο τον έλεγχο που ασκείται από την Τράπεζα της Ελλάδος,
η) το εταιρικό του κεφάλαιο σε μετρητά είναι μικρότερο του 20% της αξίας του χαρτοφυλακίου των μικροχρηματοδοτήσεων που χορηγεί και διαχειρίζεται,
θ) τίθεται ή πρόκειται να τεθεί σε καθεστώς λύσης και εκκαθάρισης ή έχει κινηθεί σε βάρος του διαδικασία αφερεγγυότητας, συμπεριλαμβανομένων των προπτωχευτικών διαδικασιών,
ι) δεν έχει λάβει την πιστοποίηση του Κώδικα εντός δύο ετών από την έγκριση άδειας λειτουργίας του ιδρύματος.
Συμβουλευτικές υπηρεσίες
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι εκτός από τις δραστηριότητες χρηματοδότησης, τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων οφείλουν να παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες επιχειρηματικής εκπαίδευσης και καθοδήγησης για όλες τις επιχειρηματικές μικροχρηματοδοτήσεις στους δικαιούχους τους.
Στις συμβουλευτικές υπηρεσίες περιλαμβάνονται ιδίως:
- επιχειρηματική εκπαίδευση στις τεχνικές διαχείρισης των επιχειρήσεων, όσον αφορά τη λογιστική διαχείριση, τη δημοσιονομική διαχείριση, τη διαχείριση προσωπικού,
- στήριξη για την επίλυση νομικών, φορολογικών και διοικητικών προβλημάτων και ενημέρωση για τις σχετικές υπηρεσίες που διατίθενται στην αγορά,
- στήριξη για τον ορισμό της πορείας ένταξης στην αγορά εργασίας,
- υποστήριξη για τον εντοπισμό και τη διάγνωση της πιθανής κρισιμότητας της υλοποίησης του χρηματοδοτούμενου έργου.
Μητρώο Ιδρυμάτων Μικροχρηματοδοτήσεων
Στο πλαίσιο του νόμου, θα καταρτιστεί από την Τράπεζα της Ελλάδος στον επίσημο διαδικτυακό της τόπο δημόσιο μητρώο στο οποίο καταχωρίζονται τα αδειοδοτημένα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων με έδρα στην Ελλάδα, οι αντιπρόσωποί τους στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη-μέλη, καθώς και τα υποκαταστήματά τους τα οποία παρέχουν υπηρεσίες σε άλλο κράτος-μέλος με βάση την οικεία νομοθεσία. Το δημόσιο μητρώο προσδιορίζει τις μορφές μικροχρηματοδοτήσεων για τις οποίες έχει χορηγηθεί άδεια λειτουργίας στο ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων. Το μητρώο θα είναι διαθέσιμο στο κοινό, προσβάσιμο ηλεκτρονικά και ενημερώνεται χωρίς καθυστέρηση.
Χωρίς υποθήκη
Καθώς η νομοθετική πρωτοβουλία αποσκοπεί στο να δώσει τη δυνατότητα λήψης δανείου σε όσους δεν μπορούν να παρέχουν τις εγγυήσεις που ζητούν σήμερα οι τράπεζες, προβλέπεται ότι η μικροχρηματοδότηση δεν θα εξασφαλίζεται με ενοχική ή εμπράγματη ασφάλεια, αλλά και δεν υπερβαίνει το όριο των 25.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο.
Το ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων μπορεί να χορηγεί στον ίδιο δικαιούχο νέα μικροχρηματοδότηση σε ποσό που προστίθεται στο υπόλοιπο, και συνολικά αυτή δεν υπερβαίνει το όριο των 25.000 ευρώ, ενώ μπορεί να απαιτεί την ύπαρξη τριτεγγυητή πριν από τη χορήγηση επιχειρηματικής μικροχρηματοδότησης.
Η ελάχιστη διάρκεια αποπληρωμής της χορηγηθείσας μικροχρηματοδότησης είναι 12 μήνες, ενώ η μέγιστη διάρκεια αποπληρωμής δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 10 έτη.
Οι μικροχρηματοδοτήσεις επιβαρύνονται με την εισφορά του άρθρου 1 του ν. 128/1975 (Α’ 178), για την απόδοση της οποίας υπεύθυνα είναι τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων. Σε κάθε περίπτωση, τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων ελέγχουν, πριν από τη χορήγηση κάθε μορφής μικροχρηματοδότησης, αν τηρείται ο σκοπός αυτής και απαιτούν συγκεκριμένα αποδεικτικά έγγραφα από τον δικαιούχο.
Αρχικό κεφάλαιο
Άδεια για σύσταση ιδρύματος μικροχρηματοδότησης μπορούν να λάβουν τράπεζες, φορείς, επιμελητήρια, οργανώσεις κ.ο.κ. Σε καμία περίπτωση, ίδρυμα μικροχρηματοδότησης δεν μπορούν να συστήσουν τα ενεχυροδανειστήρια.
Για τη χορήγηση από την Τράπεζα της Ελλάδος άδειας λειτουργίας απαιτείται η κάλυψη αρχικού κεφαλαίου ίσου τουλάχιστον με το ποσό των 500.000 ευρώ. Τα ιδρύματα υποχρεούνται να διατηρούν το ως άνω αρχικό κεφάλαιο σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας τους.
Επίσης, οι μετοχές των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων θα είναι ονομαστικές και το μετοχικό ή το εταιρικό κεφάλαιο καλύπτεται εξ ολοκλήρου σε μετρητά και κατατίθεται σε πιστωτικό ίδρυμα που λειτουργεί στην Ελλάδα. Επισημαίνεται ότι αν το ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων χορηγεί πιστώσεις που προέρχονται από ίδια κεφάλαια και δεν λειτουργεί ως διαχειριστής κεφαλαίων που προέρχονται από ιδιωτική τοποθέτηση ή δημόσιους πόρους, εθνικούς ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το αρχικό του κεφάλαιο δεν μπορεί να είναι χαμηλότερο από 2.000.000 ευρώ.
Σημειώνεται ότι με απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδος μπορεί να καθορίζονται ειδικότερες λεπτομέρειες για την κάλυψη του αρχικού κεφαλαίου, τον τυχόν καθορισμό ιδίων κεφαλαίων και τον τρόπο υπολογισμού τους, τη δυνατότητα αναπροσαρμογής του απαιτούμενου αρχικού κεφαλαίου ανάλογα με τις δραστηριότητες του ιδρύματος μικροχρηματοδοτήσεων.