Τους πιθανούς κινδύνους των πτήσεων από αναταράξεις εν αιθρία και αεροχείμαρρους υπογράμμισαν ο θάνατος ενός Βρετανού και οι τραυματισμοί που επηρέασαν δεκάδες άλλους ανθρώπους σε πτήση της Singapore Airlines την Τρίτη. Ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με αναταράξεις είναι αρκετά σπάνιοι, οι τραυματισμοί έχουν συσσωρευτεί με τα χρόνια. Ορισμένοι μετεωρολόγοι και αναλυτές της αεροπορίας σημειώνουν ότι οι αναφορές για έντονες αναταράξεις έχουν αυξηθεί και επισημαίνουν τις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η κλιματική αλλαγή στις συνθήκες πτήσης.
Τα περισσότερα περιστατικά αεροπλάνων που πέφτουν σε "ανώμαλο αέρα" είναι ήσσονος σημασίας και οι αεροπορικές εταιρείες έχουν κάνει σταθερές βελτιώσεις για να μειώσουν τα ποσοστά ατυχημάτων από αναταράξεις με την πάροδο του χρόνου. Οι ειδικοί συμβουλεύουν τους αεροπορικούς ταξιδιώτες να παραμείνουν σε εγρήγορση, τονίζοντας τη σημασία της χρήσης ζώνης ασφαλείας όποτε είναι δυνατόν ως πρώτη γραμμή προστασίας.
Τί είναι οι αναταράξεις;
Με τον γενικό όρο "αναταράξεις" εννοείται ο ασταθής αέρας που κινείται με μη προβλέψιμο τρόπο. Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν το φαινόμενο με ισχυρές καταιγίδες. Αλλά ο πιο επικίνδυνος τύπος είναι οι αναταράξεις εν αιθρία, που συχνά εμφανίζονται χωρίς ορατή προειδοποίηση στον ουρανό μπροστά.
Οι αναταράξεις εν αιθρία συμβαίνουν συχνότερα μέσα ή κοντά σε "ποταμούς" αέρα μεγάλου υψομέτρου που ονομάζονται αεριωθούμενα ρεύματα ή αεροχείμαρροι. Ο ένοχος είναι η διάτμηση του ανέμου, η οποία συμβαίνει όταν δύο τεράστιες μάζες αέρα κοντά η μία στην άλλη κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες. Εάν η διαφορά στην ταχύτητα είναι αρκετά μεγάλη, η ατμόσφαιρα δεν μπορεί να διαχειριστεί την πίεση και σπάει σε ταραχώδη μοτίβα όπως οι δίνες στο νερό.
«Όταν έχουμε ισχυρή διάτμηση ανέμου κοντά σε αεροχείμαρρο, μπορεί να προκαλέσει υπερχείλιση του αέρα. Και αυτό δημιουργεί αυτές τις χαοτικές κινήσεις στον αέρα», εξηγεί ο Τόμας Γκίν, πρόεδρος του τμήματος εφαρμοσμένων αεροπορικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αεροναυπηγικής της Φλόριντα.
Πόσο συνηθισμένοι είναι οι τραυματισμοί από αναταράξεις;
Η παρακολούθηση του συνολικού αριθμού τραυματισμών που σχετίζονται με αναταράξεις σε όλο τον κόσμο είναι δύσκολη. Ωστόσο, ορισμένες μεμονωμένες χώρες δημοσιεύουν εθνικά δεδομένα.
Περισσότερα από το ένα τρίτο όλων των περιστατικών αεροπορικών εταιρειών στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 2009 έως το 2018 σχετίζονταν με αναταράξεις και τα περισσότερα από αυτά είχαν ως αποτέλεσμα έναν ή περισσότερους σοβαρούς τραυματισμούς, αλλά όχι ζημιά στο αεροπλάνο, ανέφερε το National Transportation Safety Board.
Μεταξύ 2009 και 2022, 163 άνθρωποι τραυματίστηκαν αρκετά σοβαρά κατά τη διάρκεια αναταράξεων που χρειάστηκαν νοσοκομειακή περίθαλψη για τουλάχιστον δύο ημέρες, σύμφωνα με στοιχεία του NTSB. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αεροσυνοδοί, οι οποίοι κινδυνεύουν ιδιαίτερα, καθώς είναι πιο πιθανό να βρίσκονται εκτός θέσεων κατά τη διάρκεια μιας πτήσης.
«Δεν είναι ασυνήθιστο να συναντάμε αναταράξεις που προκαλούν μικροτραυματισμούς μέχρι, ας πούμε, ένα σπασμένο οστό», είπε ο Λάρι Κόρνμαν, επιστήμονας στο Εθνικό Κέντρο Ατμοσφαιρικής Έρευνας του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών που έχει μελετήσει εδώ και καιρό τις αναταράξεις. «Αλλά τα θύματα είναι πολύ, πολύ σπάνια — ειδικά για μεγάλα μεταφορικά αεροσκάφη».
Σύμφωνα με τον Στιούαρτ Φοξ, διευθυντή πτήσεων και τεχνικών επιχειρήσεων στη Διεθνή Ένωση Αεροπορικών Μεταφορών, ο τελευταίος θάνατος ξεκάθαρα λόγω αναταράξεων του αέρα που αναφέρθηκε από έναν μεγάλο αερομεταφορέα σημειώθηκε το 1997. Έκτοτε έχουν αναφερθεί μερικοί θάνατοι σε μικρότερα αεροπλάνα, συμπεριλαμβανομένου ενός θανάτου σε ένα ιδιωτικό τζετ πέρυσι, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι προήλθαν από τις αναταράξεις καθαυτές.
Οι πλέον τυποποιημένες διαδικασίες ασφαλείας έχουν βοηθήσει σημαντικά στην πρόληψη περισσότερων περιπτώσεων σοβαρών τραυματισμών με την πάροδο των ετών. Σημείωσε ο Φοξ. Περιλαμβάνουν την επανεξέταση των μετεωρολογικών προγνώσεων, την αναφορά των πιλότων όταν αντιμετωπίζουν αναταράξεις και την αναστολή της υπηρεσίας καμπίνας όταν τα αεροπλάνα πέφτουν σε τέτοια φαινόμενα.
Μπορούν οι πιλότοι να αποφύγουν τις αναταράξεις;
Οι πιλότοι χρησιμοποιούν μια ποικιλία μεθόδων για να αποφύγουν τις αναταράξεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης μιας οθόνης ραντάρ καιρού. Μερικές φορές μπορούν απλά να δουν και να πετάξουν γύρω από καταιγίδες.
Αλλά οι αναταράξεις εν αιθρία «είναι άλλο πράγμα», σύμφωνα με τον Νταγκ Μος, πρώην πιλότο αεροπορικής εταιρείας και σύμβουλο ασφάλειας. Μπορεί να είναι καταστροφικές, είπε, «επειδή πριν από το περιστατικό όλα μπορεί να κυλούν πολύ ηρεμα και ο κόσμος είναι απροετοίμαστος».
Οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας θα προειδοποιήσουν τους πιλότους όταν ένα άλλο αεροπλάνο συναντήσει αναταράξεις εν αιθρία. Πολλοί πιλότοι εξετάζουν επίσης τους αεροχείμαρρους ανώτερου επιπέδου κατά μήκος της διαδρομής τους για σημάδια διάτμησης του ανέμου και στη συνέχεια σχεδιάζουν να πετάξουν πάνω, κάτω ή γύρω από αυτές τις περιοχές, είπε.
Τα σύγχρονα αεροπλάνα είναι αρκετά ισχυρά για να χειριστούν σχεδόν κάθε είδους αναταράξεις. Οι χώροι της καμπίνας, όπως οι κάδοι από πάνω, ενδέχεται να υποστούν αισθητικές ζημιές, «αλλά αυτές δεν επηρεάζουν τη δομική ακεραιότητα των αεροπλάνων», είπε ο Μος.
Ευθύνεται η κλιματική αλλαγή για την αύξηση των αναταράξεων;
Ορισμένοι επιστήμονες σημειώνουν ότι οι αναφορές για αναταράξεις αυξάνονται. Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις για αυτό, αλλά αρκετοί ερευνητές έχουν επισημάνει πιθανές επιπτώσεις από το κλίμα. Ορισμένοι προβλέπουν ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να μεταβάλει το ρεύμα αεροχειμμάρου και να ανεβάσει τη διάτμηση του ανέμου, κάτι που κατά συνέπεια θα αυξήσει τις αναταράξεις στον αέρα.
Σε δήλωση την Τρίτη ο Πολ Ουίλιαμς, καθηγητής ατμοσφαιρικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στην Αγγλία, είπε ότι υπάρχουν «ισχυρές ενδείξεις ότι οι αναταράξεις αυξάνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής».
Η ερευνητική του ομάδα ανακάλυψε πρόσφατα, ότι οι σοβαρές αναταράξεις εν αιθρία στον Βόρειο Ατλαντικό έχουν αυξηθεί κατά 55% από το 1979, για παράδειγμα. Οι πιο πρόσφατες προβλέψεις της ομάδας σηματοδοτούν ότι οι έντονες αναταράξεις στα ρεύματα αεριωθουμένων θα μπορούσαν να διπλασιαστούν ή να τριπλασιαστούν τις επόμενες δεκαετίες, εάν οι παγκόσμιες συνθήκες συνεχιστούν όπως αναμένεται βάσει της σημερινής κατάστασης.
Ωστόσο, άλλοι λένε ότι άλλοι παράγοντες θα μπορούσαν επίσης να παίζουν ρόλο. Ο Κόρνμαν σημειώνει ότι θα μπορούσε να υπάρξει αύξηση της συνολικής εναέριας κυκλοφορίας — η οποία μπορεί να αυξήσει τις αναταράξεις, καθώς αυξάνεται ο αριθμός των ιχνών πτήσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων σε περιοχές με περισσότερες αναταράξεις.
Πώς μπορούμε να μείνουμε ασφαλείς;
Με λίγα λόγια: Να φοράμε τη ζώνη ασφαλείας. Οι αναταράξεις μπορεί να είναι δύσκολο να προβλεφθούν, αλλά οι ειδικοί τονίζουν ότι η πρώτη γραμμή άμυνας στον αέρα είναι η διατήρηση της ζώνης ασφαλείας, όποτε είναι δυνατόν.
«Τα αεροπλάνα κατασκευάζονται γενικά για να αντέχουν τις αναταράξεις», λέει ο Γκιν, σημειώνοντας ότι οι περισσότεροι τραυματισμοί από αναταράξεις κατά τη διάρκεια πτήσεων αφορούν επιβάτες που δεν φορούν τις ζώνες ασφαλείας τους. Αν και καμία προφύλαξη δεν είναι πανάκεια, η χρήση ζώνης ασφαλείας αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες ενός ατόμου να αποφύγει σοβαρούς τραυματισμούς, λέει.