Το καλοκαίρι του 1996 το «μεταμοντέρνο» περιοδικό πολιτισμικών σπουδών Social Text δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity» («Υπερβαίνοντας τα όρια. Προς μια μεταμορφωτική ερμηνευτική της κβαντικής βαρύτητας». ) Το άρθρο ήταν λεπτομερές, γεμάτο εκτενής παραπομπές και πολύπλοκες εξισώσεις, ενώ το συμπέρασμά αμφιλεγόμενο και προκλητικό: η κβαντική βαρύτητα δεν υπάρχει – αποτελεί κοινωνική σύμβαση. Αν και είναι σπάνιο για έναν φυσικό να δημοσιεύει σε περιοδικό πολιτισμικών σπουδών, το συγκεκριμένο άρθρο εντάσσεται στο πεδίο της φιλοσοφίας και της κοινωνιολογίας της φυσικής: αποτελεί μια εξέταση των φιλοσοφικών και κοινωνικών παραδοχών της σύγχρονης κβαντικής θεωρίας. Μία από αυτές τις φιλοσοφικές παραδοχές, όπως εντοπίζεται στο πρόταγμα του Γαλιλαίου, ήταν πως το βιβλίο της φύσης είναι γραμμένο στη γλώσσα των μαθηματικών.
Ωστόσο, για τον Sokal το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: από ποιους ορίζεται η γλώσσα των μαθηματικών; Ο λόγος που αυτό το ερώτημα μπορεί να τεθεί είναι επειδή ούτε η λογική αλλά ούτε και τα μαθηματικά μπορούν να αποφύγουν την «μόλυνση» από τις ταξικές, φυλετικές και πολιτισμικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα εντός της καπιταλιστικής μέγγενης. Εντός αυτής της μέγγενης βρίσκεται και η κβαντική βαρύτητα.
Αν λάβατε έστω και λίγο στα σοβαρά τα παραπάνω στοιχεία, πέσατε και εσείς θύμα της φάρσας του Alan Sokal, ενός φυσικού του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Ο Sokal έγραψε ένα κείμενο – φάρσα για να αποδείξει πως, «μεταμοντέρνα» περιοδικά όπως το Social Text δεν χαρακτηρίζονται από κανέναν κανόνα ακαδημαϊκής δεοντολογίας και δημοσιεύουν κείμενα με μοναδικό κριτήριο τον βαθμό την υποτιθέμενη ριζοσπαστικότητα του εκάστοτε συμπεράσματος, και την σοβαροφάνεια της γραφής τους.
Αυτή η ριζοσπαστικότητα εντοπίζεται συχνά σε σχετικιστικές θέσεις, σύμφωνα με την οποία ακόμα και η έννοια της «αλήθειας» αποτελεί εργαλείο της άρχουσας τάξης με σκοπό την καταπίεση των υπολοίπων. Σύμφωνα με τον Sokal, θέσεις όπως αυτές είναι επικίνδυνες και καταστροφικές για την αριστερά, αλλά και για οποιοδήποτε χειραφετητικό κίνημα. Η αριστερά έχει ανάγκη από μια ισχυρή έννοια αλήθειας και αντικειμενικότητας, και όχι από φανταχτερές, βερμπαλιστικές συζητήσεις μεγαλοαστών φοιτητών και φοιτητριών πολιτισμικών σπουδών. Είναι φανερό πως η παραπάνω υπόθεση βρίσκεται στην τομή της Φιλοσοφίας, της Επιστήμης και της Πολιτικής, δημιουργώντας το εξής ερώτημα:
Τι ακριβώς απέδειξε η φάρσα Σόκαλ; Πρόκειται για ένα απλό ολίσθημα της συντακτικής επιτροπής του Social Text, ή μήπως αντανακλά ένα θεμελιώδες συστατικό αυτής της σκέψης; Χρειάζεται πράγματι η αριστερά μια αντικειμενική θεώρηση της αλήθειας, ή μήπως κάτι τέτοιο θα […] τον εγγενώς ριζοσπαστικό χαρακτήρα της; Σε κάθε περίπτωση, ποιο ήταν το ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό συγκείμενο της υπόθεσης Σόκαλ;
Στο πλαίσιο του 1ο Πανελλήνιου Προπτυχιακού Συνεδρίου Φιλοσοφίας (16-18/12/2016) θα πλαισιωθεί μια συζήτηση αφιερωμένη στη παραπάνω προβληματική και τα αντίστοιχα, υπό τη μορφή αντιπαράθεσης. Από τη μια πλευρά, θετικοί ως προς τον Σόκαλ, θα βρίσκονται οι: Βάσω Κιντή (ΕΚΠΑ) και Στέλιος Βιρβιδάκης (ΕΚΠΑ), ενώ από την άλλοι, κριτικοί ως προς τη φάρσα, και σκεπτικοί ως προς τα συμπεράσματα της, θα βρίσκονται οι: Κώστας Γαβρόγλου (Επίτιμος Καθηγητής / Υπουργός Παιδείας) και Θεόδωρος Αραμπατζής (ΕΚΠΑ). Το συντονισμό θα αναλάβει η Μαριάνα Μπίτσιου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια φιλοσοφίας της επιστήμης και μεταφράστρια.
Η συζήτηση θα πραγματοποιηθεί την πρώτη μέρα του συνεδρίου (16/12), στις 18:00 στην αίθουσα Α, του κτηρίου Αβέρωφ της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
