Το εντυπωσιακό μνημείο - σύμβολο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς ξαναζωντανεύει μέσα από ένα βίντεο - ταξίδι ανακάλυψης, σε μία υπερσύγχρονη Θόλο Εικονικής Πραγματικότητας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
Πολύχρονες είναι οι έρευνες γύρω από την αρχιτεκτονική και την ιστορία που περιβάλλει την Αγία Σοφία, με τις μελέτες να συνεχίζονται ακόμα και σήμερα, 1.500 χρόνια μετά την ανέγερσή της.
Τα στοιχεία που συνθέτουν το σκηνικό της νέας διαδραστικής παραγωγής Εικονικής Πραγματικότητας αποτελούν τους καρπούς της έρευνας χρόνων στελεχών και επιστημονικών συνεργατών του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και αποτελούν μία πλήρη ψηφιακή αναπαράσταση του ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.
Μέσα από το εντυπωσιακό βίντεο Εικονικής Πραγματικότητας αναπαρίσταται με κάθε λεπτομέρεια η εσωτερική δομή του ναού από το 523 μ.Χ, ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός, ο γλυπτός και ψηφιδωτός διάκοσμος.
Παρουσιάζονται ακόμη οι διάφορες φάσεις κατασκευής του μνημείου και σημαντικά ιστορικά, κοινωνικά και οικονομικά στοιχεία της ζωής του Βυζαντίου.
Δεν εκλείπει φυσικά και η διαδραστική παραγωγή, η οποία δίνει στο κοινό την ευκαιρία, εκτός από το να επισκεφθεί τον εμβληματικό αυτό χώρο και να τον παρατηρήσει όπως ήταν στην περίοδο της ακμής του, να συμμετέχει και στην αφήγηση μέσω μιας μικρής ψηφοφορίας.
Η παρουσίαση
Οι θεατές καλούνται σε ένα μοναδικό ταξίδι ανακάλυψης. Μια μαγευτική ξενάγηση για μικρούς και μεγάλους, στην οποία οι επισκέπτες δεν είναι απλοί παρατηρητές, αλλά συμμετέχουν σε διάφορα σενάρια και περιηγήσεις. Αναπαρίσταται, με πλήρη λεπτομέρεια, το εσωτερικό του ναού, ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός, ο γλυπτός και ψηφιδωτός διάκοσμος και παράλληλα, παρουσιάζονται οι διάφορες φάσεις κατασκευής του μνημείου και σημαντικά ιστορικά, κοινωνικά και οικονομικά στοιχεία της ζωής του Βυζαντίου. Η νέα διαδραστική αυτή παραγωγή δίνει την ευκαιρία στο κοινό να επισκεφθεί τον εμβληματικό αυτό χώρο και να τον παρατηρήσει όπως ήταν στην περίοδο της ακμής του.
Αφετηρία της περιήγησης έχει επιλεχθεί η εξέλιξη της Αγίας Σοφίας από την Ιουστινιάνεια περίοδο (6ος αιώνας).
Επί της ουσίας χρησιμοποιείται το αρχιτεκτονικό μοντέλο του τέλους του 6ου αιώνα. Ταυτόχρονα, ανασυστάθηκε το μεγαλύτερο μέρος του εσωτερικού διακόσμου κατά την Κομνήνεια περίοδο (11ος-12ος αιώνας), όπως αυτός σωζόταν και αποκαλύφθηκε από την έρευνα μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.
Επιπλέον, η Μεσοβυζαντινή και Υστεροβυζαντινή περίοδος προσφέρουν πολλές πληροφορίες για το ιστορικό πλαίσιο, καθώς και για το οικοδομικό περιβάλλον, Έτσι, η «Αγία Σοφία» δεν είναι μια απλή παρουσίαση του αρχιτεκτονήματος, αλλά μια γλαφυρή περιγραφή της κοινωνίας της περιόδου με αφορμή το μνημείο.
Το «ιδιαίτερο» της νέας παραγωγής είναι ότι οι θεατές συμμετέχουν, απαντώντας σε ερωτήματα κατά τη διάρκεια της περιήγησης.
Ιστορική - Αρχιτεκτονική προσέγγιση
Η δημιουργία
Το 532, μετά από την καταστροφή της θεοδοσιανής Αγίας Σοφίας κατά τη Στάση του Νίκα τον Ιανουάριο, ο Ιουστινιανός ανέθεσε στους μαθηματικούς και αρχιτέκτονες Ανθέμιο και Ισίδωρο την ανέγερση ενός νέου ναού της Αγίας Σοφίας. Οι δύο αρχιτέκτονες εκπόνησαν ένα πρωτότυπο και μεγαλεπήβολο αρχιτεκτονικό σχέδιο, που οδήγησε στην κατασκευή ενός ναού, που έμελλε να μείνει ως το σημαντικότερο επίτευγμα όχι μόνο της Ιουστινιάνειας, αλλά της βυζαντινής ναοδομίας εν γένει. Το σενάριο της βασικής περιήγησης δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να περιηγηθεί στο βασικό συμβατικό αρχιτεκτονικό μοντέλο, γνωρίζοντας τα βασικά σημεία της Ιουστινιάνειας Αγίας Σοφίας. Ξεναγός στην περιήγηση αυτή είναι ένας σύγχρονος ερευνητής, ο οποίος μεταφέρει στον επισκέπτη ιστορίες και παραδόσεις σχετικά με το ναό, αλλά και τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης σε διάφορες εποχές, μέσα από βυζαντινά κείμενα και πηγές. Επίσης, δίνει πληροφορίες για θέματα της σύγχρονης έρευνας σχετικά με το ναό.
Η εκκλησιαστική σύνοδος
Το φθινόπωρο του 879 στην Κωνσταντινούπολη συγκλήθηκε Εκκλησιαστική Σύνοδος, που επικύρωσε τη δεύτερη εκλογή του Φωτίου στον πατριαρχικό θρόνο. Μεταξύ άλλων, αναδεικνύεται ο ναός της Αγίας Σοφίας ως χώρος στον οποίο διαδραματίστηκαν γεγονότα-σταθμοί. Ο αφηγητής, μέσα από επαρκώς τεκμηριωμένες πηγές, φωτίζει τους πολιτικούς συσχετισμούς και τις διπλωματικές κινήσεις σε σχέση με τη σφαίρα επιρροής της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης αντίστοιχα. Προκειμένου να τονιστεί η συμβολική διάσταση του χώρου παρουσιάζεται αφηγηματικά και περιληπτικά ένα άλλο γεγονός-σταθμός στις σχέσεις Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας: Το σχίσμα του 1054.
Εσωτερική διακόσμηση
Στην νοητή αυτή διαδρομή, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη του εικονογραφικού προγράμματος του μνημείου. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με σημαντικά ψηφιδωτά της βυζαντινής μνημειακής τέχνης, καθώς επίσης, παίρνει πληροφορίες για τα τεχνικά ζητήματα κατασκευής.
Οι φυσικές καταστροφές
Κατά τους Παλαιολόγειους χρόνους (13ος-14ος αι.) ο ναός της Αγ. Σοφίας υπέστη για άλλη μια φορά σημαντικές καταστροφές, ενώ στις επισκευές και την επαναδιακόσμηση του εσωτερικού, το μνημείο έλαβε την τελική του μορφή, με την οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
Η Αγία Σοφία, σύμβολο πνευματικό και πολιτικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ένα θαύμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, επιβίωσε ως τις ημέρες μας παρά τις αντιξοότητες και αποτελεί ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
