Παρότι ο προϋπολογισμός γενικά εκτελείται καλύτερα από τις αρχικές προβλέψεις, οι δαπάνες για τόκους έχουν ξεφύγει φέτος εκτός των στόχων, καθώς οι εξαιρετικά επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ και η ραγδαία επιδείνωση των συνθηκών στις αγορές ομολόγων έχουν «φουσκώσει» τα έξοδα αυτής της κατηγορίας πολύ πάνω από τις εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου.
Η Ελλάδα είναι σχετικά προστατευμένη από τα υψηλά επιτόκια, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του χρέους βρίσκεται εκτός αγοράς (ευρωπαϊκά δάνεια με χαριστικούς όρους) και δεν υπάρχουν μεγάλες ανάγκες αναχρηματοδότησης από την αγορά ομολόγων, που θα αύξαναν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Από αυτή την άποψη, η Ιταλία είναι πολύ περισσότερο εκτεθειμένη, έχοντας να καλύψει τεράστιες ανάγκες αναχρηματοδότησης από την αγορά.
Παρ’ όλα αυτά, η αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών (4% το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων) και με «επιθετικό» βηματισμό άφησε το αποτύπωμά της στις δαπάνες τόκων του κρατικού προϋπολογισμού:
- Στο 9μηνο του 2023, οι δαπάνες για τόκους εκτινάχθηκαν στα 6,4 δισ. ευρώ, έναντι αρχικής πρόβλεψης για 5,14 δισ. Αυτή η διαφορά των 1,26 δισ. ευρώ που πληρώθηκαν πάνω από την αρχική εκτίμηση θα ήταν αρκετή για να καλύψει με το παραπάνω τέσσερα επιδόματα θέρμανσης!
- Ακόμη περισσότερο φαίνεται η διαφορά με μια σύγκριση με τις δαπάνες τόκων του 9μήνου 2022, όταν ακόμη δεν είχε εμφανισθεί η επίδραση των υψηλών επιτοκίων. Τότε, ο κρατικός προϋπολογισμός είχε ξοδέψει μόλις 4,3 δισ. ευρώ για τόκους. Θα μπορούσε δηλαδή να ειπωθεί ότι ο συνολικός «λογαριασμός» από τις αυξήσεις επιτοκίων, με μια σύγκριση μεταξύ των δαπανών των δύο 9μήνων, ξεπέρασε τα 2 δισ. ευρώ, ή περισσότερο από 1% του ΑΕΠ του 2022.
Η αλλαγή σκηνικού στον δανεισμό του Δημοσίου γίνεται σαφής από την εξέλιξη της απόδοσης του 10ετούς ομολόγου. Στις αρχές Ιουλίου 2021 είχε πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα της ιστορίας, χάρη στα μέτρα που είχε λάβει η ΕΚΤ για την πανδημία, και διαμορφωνόταν στο 0,6%. Σήμερα είναι επταπλάσια και διαμορφώνεται στο 4,3%, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2022 είχε ανεβεί ως το 4,8%.
Ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους θα έχει το 2024 να καλύψει μικρές δανειακές ανάγκες, της τάξεως των 7 δισ. ευρώ, γεγονός που δημιουργεί αισιοδοξία ότι, ακόμη και αν επιδεινωθούν οι συνθήκες στις αγορές, δεν θα αντιμετωπίσει δυσχέρειες στην κάλυψη του νέου δανειακού προγράμματος, το οποίο θα ανακοινωθεί τον Δεκέμβριο.
