Ταξιδεύει στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη συναντά τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο και στη Βοστώνη, στο Media Lab του ΜΙΤ, καταγράφει τις απόψεις του διευθυντή πληροφορικής Μιχάλη Μπλέτσα. Στη Γαλλία κατεβαίνει στις κατακόμβες του Παρισιού και εντοπίζει τον δρ. Ράζβαν Ιονέσκου, αντιπρύτανη του Κέντρου Μελέτης και Έρευνας Dumitru Staniloae και ιερωμένο. Στην Αθήνα συνομιλεί με τον δρ. Αλεξέι Νεστερούκ ερευνητή Θεωρητικής Φυσικής, Κοσμολογίας, Φιλοσοφίας της Επιστήμης και Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης και κληρικό, με τη δρ. Χριστίνα Δάλλα, πρόεδρο της Μεσογειακής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες και τη δρ. Γεωργία Κούτρικα, διευθύντρια Έρευνας στο Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά».
Με την κάμερά της, η Νικόλ Αλεξανδροπούλου επισκέφθηκε διαφορετικά σημεία του πλανήτη και άντλησε απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν τη σχέση της Ορθοδοξίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης, τις οποίες παρουσιάζει με ένα άβαταρ στον ρόλο αφηγητή στο ντοκιμαντέρ της "In the image of human" που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
«Τα γυρίσματα άρχισαν το 2022, τότε που δεν γνωρίζαμε τόσα πολλά για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Μου τηλεφώνησαν από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και με ενημέρωσαν ότι ήθελαν να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για το συγκεκριμένο θέμα στο πλαίσιο του προγράμματος Science and Orthodoxy around the World (SOW), που υλοποιείται από το 2016, με επικεφαλής τον Ευθύμιο Νικολαΐδη» εξήγησε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ η παραγωγός, σκηνοθέτρια και συν-σεναριογράφος της ταινίας Νικόλ Αλεξανδροπούλου.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, όπως υπογράμμισε, ήταν να βρεθεί καλλιτεχνικά ένας τρόπος για να κρατήσει το ενδιαφέρον του κοινού αμείωτο καθ' όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, το οποίο περιλαμβάνει επιστημονικά δεδομένα και αγγίζει φιλοσοφικά ζητήματα.
«Όταν άρχισαν τα γυρίσματα, ανησυχούσαμε μήπως το κοινό δεν καταλάβει το θέμα και σκεφτόμασταν πως το ντοκιμαντέρ θα φτάσει στον κόσμο και θα μπορέσει να εξηγήσει ποια είναι τα διλήμματα και οι αντιθέσεις που υπάρχουν μέσα στην ορθόδοξη πίστη και στη δημιουργία και στη λειτουργία της Τεχνητής Νοημοσύνης» επισήμανε η κ. Αλεξανδροπούλου, η οποία έχει γράψει το σενάριο μαζί με τον ιστορικό των Επιστημών, διευθυντή ερευνών στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Ευθύμιο Νικολαϊδη.
«Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης, που εξερευνά μια ανθρώπινη περίπτωση με την οποία μπορεί κάποιος να ταυτιστεί» τόνισε η σκηνοθέτρια, η οποία έχει κάνει ταινίες με θέματα το περιβάλλον, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα την ενδυνάμωση γυναικών.
Τα θέματα που είχε εξετάσει στα προηγουμένα ντοκιμαντέρ της ακουμπάνε και τη θρησκεία, όπως ανέφερε, ωστόσο για πρώτη φορά βρέθηκε απέναντι σε σημαντικούς εκπροσώπους της ορθόδοξης πίστης και άκουσε τις απόψεις τους για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τις αμφιβολίες που τους δημιουργεί.
«Για την ορθόδοξη πίστη και για όλες τις θρησκείες, το τι είναι πνεύμα και το τι είναι ανθρώπινη συνείδηση είναι κάτι που έχει να κάνει με τη σχέση του ανθρώπου και του Θεού. Τώρα το να προκύπτει μία συζήτηση για το εάν θα αναπαράξει η Τεχνητή Νοημοσύνη την ανθρώπινη συνείδηση, είναι ένα θέμα το οποίο την ορθόδοξη πίστη, την ανησυχεί, γιατί είναι κάτι που δεν υπάρχει» σημείωσε.
«Είναι σημαντικό στοιχείο ότι βρεθήκαμε μέσα στο Media Lab του MIT, εκεί απ' όπου ξεκίνησαν όλα, πολλά χρόνια πριν, όχι τώρα, πριν από το '50. Στη Νέα Υόρκη συναντηθήκαμε με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο, πολύ μορφωμένη και με ανοιχτή νοοτροπία σκέψης προσωπικότητα. Μετά, στο Παρίσι, πήγαμε στο υπόγειο της εκκλησίας του Αγίου Σουλπικίου και εκεί συνομιλήσαμε με έναν άλλον ιερωμένο και επιστήμονα σε Ίδρυμα Ερευνών» τόνισε η κ. Αλεξανδροπούλου προσθέτοντας ότι οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ ετοιμάστηκαν να ταξιδέψουν στην Αγία Πετρούπολη για να συναντήσουν τον δρ. Αλεξέι Νεστερούκ, αλλά το ταξίδι δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
«Ήμασταν έτοιμοι, είχαμε τις βίζες και θα ταξιδεύαμε αεροπορικώς για την Αγία Πετρούπολη. Εκείνη την μέρα ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ωστόσο, ο ερευνητής σε θέματα Φιλοσοφίας και Θρησκείας είναι στο ντοκιμαντέρ, τον φέραμε εδώ στην Αθήνα μετά από λίγους μήνες» ανέφερε.
Οι παρενέργειες από τους αλγόριθμους της Τεχνητής Νοημοσύνης
Η σκηνοθέτρια επιδίωξε στο ντοκιμαντέρ να καταγράψει θέσεις, αλλά και να αποτυπώσει την αγωνία και το ενδιαφέρον που προκαλεί το θέμα της Τεχνητής Νοημοσύνης. «Προσπάθησα να μεταφέρω το σασπένς που υπάρχει γύρω από αυτό το θέμα. Δεν ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Δεν ξέρουμε τι θα φέρει, αν θα είναι κάτι που θα στηρίξει την ανθρώπινη ύπαρξη ή όχι, γιατί έχει να κάνει με δεδομένα που διοχετεύονται σε ένα λογισμικό» επισήμανε η κ. Αλεξανδροπούλου.
Σε ένα στιγμιότυπο του ντοκιμαντέρ, ο διευθυντής πληροφορικής στο Media Lab του MIT Μιχάλης Μπλέτσας τονίζει ότι «οι περισσότερες παρενέργειες από τους αλγόριθμους της Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι έχουν περάσει στο αξιακό μας σύστημα, είτε το θέλουμε, είτε όχι».
«Ένα αξιακό σύστημα ανθρώπινο περνάει μέσα στα δεδομένα. Αυτό νομίζω ότι είναι το πιο επικίνδυνο. Κατά την άποψή μου, η Τεχνητή Νοημοσύνη πρέπει να είναι ένας εγγυητής και για την ανθρώπινη ελευθερία και για την ισότητα και για τη δικαιοσύνη. Θεωρείται πιθανόν, απ' όσους διατηρούν επιφυλάξεις, ότι αν τα δεδομένα που δίνονται από ανθρώπους σε μια μηχανή είναι με βάση μια μη δίκαιη κοινωνία, τα αποτελέσματα που θα υπάρχουν δεν θα είναι βασισμένα σε μια δίκαιη κοινωνία» επισήμανε η δημιουργός του ντοκιμαντέρ.
Για τον ρόλο αφηγητή, εκείνου που εξιστορεί και περιγράφει η Νικόλ Αλεξανδροπούλου επέλεξε ένα άβαταρ.
Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών «βγαίνει» εκτός των τειχών
«Υπάρχουν πάρα πολύ λίγες εργασίες και βιβλία για τις σχέσεις της Ορθοδοξίας με τις επιστήμες. Κάναμε πρόταση ως Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και πήραμε ένα μεγάλο πρόγραμμα από το 2016, για να μελετήσουμε τις σχέσεις Ορθοδοξίας και Επιστήμης ανά τον κόσμο, το Science and Orthodoxy around the World, με συνεργάτες απ' όλες τις χώρες στις οποίες υπάρχει ορθόδοξος πληθυσμός, αλλά και από τη διασπορά στην Αμερική, στην Αυστραλία. Και έτσι προέκυψε και η ιδέα να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για ένα θέμα το οποίο είναι πάρα πολύ επίκαιρο» διευκρίνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο σεναριογράφος του ντοκιμαντέρ Ευθύμιος Νικολαϊδης.
«Μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να βγούμε και στον κόσμο, δηλαδή να κάνουμε τα αποτελέσματα της εργασίας των ερευνών μας κατανοητά στο ευρύ κοινό» επισήμανε ο κ. Νικολαϊδης, συγγραφέας πολυάριθμων άρθρων και βιβλίων, ο οποίος για πρώτη φορά υπογράφει το σενάριο ντοκιμαντέρ.
«Είναι μια αρκετά σημαντική πρόκληση να μπορούμε αυτά τα οποία έχουμε μελετήσει και ερευνήσει, να τα δώσουμε να γίνουν κατανοητά, απλά. Και το ντοκιμαντέρ και το σινεμά, η εικόνα είναι ένα βασικό εργαλείο γι' αυτό σήμερα» είπε.
Το ντοκιμαντέρ "In the image of human" είναι αρκετά ισορροπημένο από άποψη επιστημονική, μιλούν άνθρωποι που έχουν σχέση με τη θρησκεία, ή είναι θεολόγοι ή είναι φιλόσοφοι, οι οποίοι ασχολούνται με θρησκευτικά θέματα από τη μεριά της Ορθοδοξίας, τόνισε.
«Θέλουμε ο θεατής να καταλάβει τι σημαίνει Τεχνητή Νοημοσύνη σήμερα και μετά οπωσδήποτε να προβληματιστεί. Να ακούσει τις απόψεις της θρησκείας και των φιλοσόφων και να προβληματιστεί για το μέλλον, για το πού μπορεί να πάει η Τεχνητή Νοημοσύνη, τι προβλήματα μπορεί να λύσει και τι προβλήματα μπορεί επίσης να δημιουργήσει» υπογράμμισε.
«Από εκεί και πέρα ο καθένας, βέβαια, είναι ελεύθερος να διαμορφώσει την άποψή του, αλλά εμείς του δίνουμε τα στοιχεία. Ελπίζουμε -και αυτός είναι ο στόχος μας- να του τα δίνουμε με έναν ισορροπημένο τρόπο, με έναν πλήρη τρόπο και συγχρόνως πολύ κατανοητό» συμπλήρωσε.
Αναφερόμενος στους συμμετέχοντες στο ντοκιμαντέρ, ο κ. Νικολαϊδης εκτίμησε ότι ο πιο καταστροφικός, με την έννοια της άποψής του, είναι ο Ρώσος φιλόσοφος Αλεξέι Νεστερούκ, που έχει μια πολύ επιφυλακτική στάση απέναντι στην Τεχνητή Νοημοσύνη, και πρόσθεσε ότι τον εντυπωσίασαν οι θέσεις του Αρχιεπισκόπου Αμερικής.
«Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος πιστεύει, "βλέπει" ένα θετικό μέλλον, μια θετική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, ελπίζοντας βέβαια ότι θα υπάρχει και κάποιος έλεγχος» σημείωσε.
Οι επιφυλάξεις που έχουν συμπεριληφθεί στο ντοκιμαντέρ δεν συνδέονται μόνο με ζητήματα ηθικής, αλλά και με άλλα θέματα, μεταξύ άλλων οικολογικά, υπογράμμισε ο κ. Νικολαϊδης.
«Κάτι που δεν σκεφτόμαστε καθόλου είναι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη χρειάζεται τεράστια ενέργεια. Το ανθρώπινο μυαλό για να λειτουργήσει χρησιμοποιεί 2 watt ενέργειας. Για να φτιάξουμε ένα δίκτυο το οποίο έχει τις συνάψεις του ανθρώπινου εγκεφάλου με την τεχνολογία που έχουμε χρειαζόμαστε όλη την ενέργεια που χρησιμοποιεί η Νέα Υόρκη. Αν προχωρήσουμε πολύ, θα είναι μια οικολογική καταστροφή από την άποψη της ενέργειας» εξήγησε.
«Απ' ό,τι κατάλαβα από τους συνομιλητές μας, το μέλλον είναι πλέον όχι στη σημερινή τεχνολογία που χρησιμοποιεί αδρανή υλικά, αλλά στη βιολογία, δηλαδή με αλλαγές στο βιολογικό υλικό. Και εκεί είναι ένα πρόβλημα ηθικό» επισήμανε.
Το ντοκιμαντέρ "In the image of human" κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης την Παρασκευή 15/3/2024, στις 18:00, στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, (Αποθήκη 1, Λιμάνι).
Η ταινία θα είναι διαθέσιμη στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ από τις 16/03 στις 10:00 π.μ. και έως το τέλος του Φεστιβάλ ή την εξάντληση των 500 θεάσεων.
Οι συντελεστές:
Σκηνοθεσία: Νικόλ Αλεξανδροπούλου, σενάριο: Ευθύμιος Νικολαΐδης, Νικόλ Αλεξανδροπούλου, παραγωγός: Νικόλ Αλεξανδροπούλου για την Libellula Productions, μοντάζ: Σοφία Σφυρή, διεύθυνση Φωτογραφίας: Νίκος Παπαγγελής, Γιάννης Μισουριδης, music ψurator: Αλίκη Λευθεριώτη, αρχισυνταξία: Μελπομένη Μαραγκίδου, motion designer/αφίσα: Παναγιώτης Παρνασσάς.
